مردانمغز و اعصاب

اختلالات روانی در مردان

انواع و علائم اختلالات روانی در مردان

اختلالات روانی در دنیای امروز به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های سلامتی نمود پیدا کرده‌اند و به شیوه‌های مختلف زندگی افراد را در سطوح گوناگون تحت تاثیر قرار می‌دهند. این اختلالات تنها به تغییرات ذهنی محدود نمی‌شوند، بلکه بر روابط اجتماعی، عملکرد کاری، و حتی سلامت جسمی افراد نیز اثر می‌گذارند و می‌توانند از کیفیت کلی زندگی بکاهند. در این میان، مردان با چالش‌های خاصی در مسیر مقابله با این مسائل روبه‌رو هستند. ترکیبی از عوامل زیستی و هورمونی، انتظارات فرهنگی و فشارهای اجتماعی، موجب می‌شود که بسیاری از مردان نه تنها در تشخیص مشکلات روانی خود دچار مشکل شوند، بلکه در بیان آن‌ها نیز دچار محدودیت‌های جدی باشند. ترس از قضاوت شدن، حس شرم و نگرانی از انگ‌ خوردن باعث می‌شود مردان در سکوت، مشکلات روانی خود را به دوش بکشند و آن‌ها را انکار کنند. این موضوع نه تنها منجر به تشدید علائم روانی می‌شود، بلکه در بسیاری از موارد به سطحی بحرانی می‌رسد که دیگر بازگشتی برای بهبود سریع وجود ندارد. در این مقاله، تلاش می‌کنم تا با نگاهی جامع و علمی به بررسی این اختلالات و علائم آن‌ها بپردازم. هدف این است که درک بهتری از چالش‌های روانی که مردان با آن مواجه‌اند ارائه دهم و با شناختی دقیق‌تر، به افزایش سطح آگاهی و بهبود روش‌های درمانی کمک کنم. این گام‌های کوچک می‌توانند در مسیر ارتقای سلامت روان جامعه نقشی بزرگ ایفا کنند.

اختلالات عصبی-رشدی

1- اختلال بیش‌فعالی ( ADHD)

اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی یک وضعیت عصبی است که باعث می‌شود افراد در مدیریت تمرکز، کنترل رفتارهای تکانشی و گاهی آرام ماندن با چالش روبرو شوند. افرادی که به این اختلال مبتلا هستند ممکن است در حفظ توجه، انجام کارهای طولانی‌مدت، یا برنامه‌ریزی مشکل داشته باشند. رفتارهای رایج شامل بی‌قراری، قطع کردن حرف دیگران، یا انجام کارها بدون فکر قبلی است. این اختلال در کودکان به‌ویژه پسران شایع‌تر است، اما می‌تواند تا بزرگسالی ادامه پیدا کند. افراد مبتلا ممکن است در تحصیل، کار یا روابط اجتماعی دچار چالش شوند.

2- اختلال اوتیسم (ASD)

اختلال طیف مجموعه‌ای از ویژگی‌ها و تفاوت‌های عصبی است که بر تعاملات اجتماعی، ارتباطات، و رفتارهای فرد تاثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است در درک احساسات دیگران، ایجاد ارتباطات اجتماعی یا تطبیق با تغییرات روزمره دچار مشکل شوند. ویژگی‌های بارز این اختلال شامل الگوهای تکراری در رفتار یا گفتار، علایق محدود و حساسیت غیرمعمول به صدا، نور یا لمس است. شدت علائم می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و بسیاری از افراد مبتلا به کمک‌های خاص در زندگی به خوبی پیشرفت می‌کنند.

اختلالات اضطرابی

1- اختلال اضطراب فراگیر (GAD)

اختلال اضطراب فراگیر با نگرانی مداوم و غیرقابل کنترل در مورد مسائل روزمره، از جمله کار، خانواده و سلامتی مشخص می‌شود. مردان مبتلا به GAD معمولا در مورد موضوعات مختلف نگران هستند، حتی در شرایطی که تهدید واقعی وجود ندارد. این افراد ممکن است دچار گرفتگی عضلات، سردرد و خستگی مداوم شوند و احساسات شدید تحریک‌پذیری و عصبانیت در شرایط معمولی را از خود بروز دهند. در این اختلال بی‌خوابی یا خواب کم‌کیفیت به دلیل افکار نگران‌کننده می‌تواند شایع باشد.

2- اختلال هراس (panic)

اختلال هراس با حملات ناگهانی و شدید اضطراب مشخص می‌شود که می‌تواند زندگی روزمره فرد را مختل کند. این حملات ممکن است به طور ناگهانی و بدون هشدار آغاز شوند و شامل علائمی مانند تپش قلب، تنگی نفس، عرق‌ریزی و احساس مرگ باشد. مردان مبتلا به اختلال هراس معمولا نگران وقوع حملات در آینده هستند که می‌تواند منجر به اجتناب از مکان‌ها یا موقعیت‌های خاص شود. حملات پانیک می‌تواند به مشکلات جسمانی مانند سرگیجه و دردهای قفسه سینه منجر شود.

3- اختلال اضطراب اجتماعی (SAD)

اختلال اضطراب اجتماعی با ترس شدید از قضاوت یا تحقیر شدن در موقعیت‌های اجتماعی مشخص می‌شود. مردان مبتلا به این اختلال ممکن است به شدت از تعاملات اجتماعی خودداری کنند و به شدت نگران قضاوت دیگران در مورد رفتار یا ظاهر خود هستند. این افراد ممکن است از شرکت در جمع‌ها، سخنرانی‌ها یا حتی ملاقات‌های دوستانه اجتناب کنند. هنگام مواجهه با موقعیت‌های اجتماعی، این مردان ممکن است دچار تپش قلب، عرق‌ریزی و احساس سرخوردگی شوند.

4- اختلال پس از سانحه (PTSD)

این اختلال معمولا پس از تجربه یا شاهد بودن یک حادثه‌ی تروماتیک، مانند جنگ، حمله‌ی جسمی یا تصادف شدید، بروز می‌کند. مردان مبتلا به PTSD ممکن است مجموعه‌ای از علائم را تجربه کنند که شامل موارد زیر است: بازگشت به خاطرات تروماتیک، خواب‌های بد و کابوس‌های مرتبط با تجربه‌ی تروماتیک، دوری و اجتناب از یادآوری موقعیت‌ها و مکان‌ها یا افرادی که یادآور تجربیات تروماتیک هستند، گرایش به تنهایی و قطع ارتباط با دوستان و خانواده، داشتن عذاب وجدان یا گناه به صورتی که احساس می‌کنند که به دلایلی در وقوع حادثه مقصرند یا می‌توانستند اتفاق را طوری مدیریت کنند که حداقل آسیب را در پی داشته باشد، ناتوانی در تجربه احساسات مثبت یا لذت بردن از زندگی، عدم تسلط داشتن بر خشم و بروز ناگهانی آن. نکته حائز اهمیت این است که مردان مبتلا به PTSD در معرض خطر بالای سوء مصرف مواد، افسردگی و خودکشی قرار دارند.

اختلالات خلقی

1- افسردگی اساسی (MDD)

افسردگی یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی در میان مردان است، اما به دلیل تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی، مردان اغلب علائم متفاوتی نسبت به زنان تجربه می‌کنند و تمایل کمتری به جستجوی کمک دارند. مردان مبتلا به افسردگی ممکن است احساس کنند که هیچ امیدی برای بهبود وضعیتشان وجود ندارد. برخلاف زنان که ممکن است احساس غم یا گریه‌کردن را تجربه کنند، مردان اغلب افسردگی خود را با خشم و پرخاشگری بروز می‌دهند. علائم افسردگی اساسی شامل بی‌خوابی یا خواب بیش از حد، خستگی و کاهش انرژی، بی‌علاقگی به فعالیت‌های لذت‌بخش، سوء مصرف مواد و تمایل به انزوا است.

2- اختلال دوقطبی (BD)

اختلال دوقطبی نیز یکی از اختلالات خلقی مهم در مردان است. این اختلال با تغییرات شدید در خلق‌وخو مشخص می‌شود که شامل دوره‌های شیدایی و افسردگی است. مردان مبتلا به BD ممکن است به طور ناگهانی از یک حالت شیدایی به حالت افسردگی وارد شوند و نوسانات خلقی شدیدی را بروز دهند. مردان مبتلا به BD در دوره‌های شیدایی انرژی زیادی دارند، به شدت خوش‌بین هستند و رفتارهای پرخطر مانند ولخرجی، قمار یا تصمیمات عجولانه می‌گیرند. مشابه افسردگی شدید، این دوره‌ها با احساس بی‌ارزشی، خستگی و بی‌علاقگی به زندگی همراه است. مردان در دوره‌های شیدایی و حتی افسردگی ممکن است رفتارهای خشونت‌آمیز و تهاجمی از خود نشان دهند.

اختلالات مربوط به سوء مصرف مواد

1- اختلال مصرف الکل (AUD)

اختلال مصرف الکل یکی از شایع‌ترین اختلالات در میان مردان است که با مصرف مداوم و ناتوانی در کنترل مصرف الکل مشخص می‌شود. ناتوانی در کاهش مصرف: مردان مبتلا به این اختلال معمولا نمی‌توانند مصرف الکل خود را قطع کنند. با گذشت زمان، این افراد نیاز به مصرف بیشتری از الکل برای تجربه اثرات قبلی را دارند. زمانی که مردان سعی در قطع مصرف الکل دارند، ممکن است علائمی مانند لرزش، عرق‌ریزی و اضطراب را تجربه کنند. مصرف الکل می‌تواند به مشکلات جدی در روابط اجتماعی، خانوادگی و شغلی منجر شود.

2- اختلال مصرف مواد مخدر (SUD)

اختلال مصرف مواد مخدر شامل استفاده مداوم از مواد مخدر و ناتوانی در کنترل این مصرف است. این مواد می‌توانند شامل مواد غیرقانونی مانند هروئین و کوکائین یا داروهای تجویزی باشند. مردان مبتلا به این اختلال ممکن است نیاز مداومی به مصرف مواد داشته باشند و در صورت عدم دسترسی به مواد، دچار علائم ترک شوند. مصرف مواد می‌تواند به رفتارهای پرخطر، مانند رانندگی تحت تاثیر مواد، منجر شود. این افراد ممکن است به دلیل تمرکز بر مصرف مواد، از فعالیت‌های روزمره، کار و روابط اجتماعی خود کناره‌گیری کنند. سوء مصرف مواد مخدر می‌تواند به مشکلات جسمانی، مانند بیماری‌های قلبی و تنفسی، و مشکلات روانی مانند افسردگی و اضطراب منجر شود.

اختلالات شخصیتی

1- اختلال شخصیت ضداجتماعی (ASPD)

اختلال شخصیت ضد اجتماعی با نادیده گرفتن حقوق دیگران و رفتارهای پرخطر و غیرقانونی مشخص می‌شود. مردان به طور قابل توجهی بیشتر از زنان به این اختلال مبتلا می‌شوند. مردان مبتلا به ASPD معمولا قوانین اجتماعی و حقوق دیگران را زیر پا می‌گذارند. این افراد به طور معمول نمی‌توانند احساسات دیگران را درک کرده و نسبت به آن‌ها بی‌توجه هستند. ASPD ممکن است شامل رفتارهای خشونت‌آمیز، دستبرد، و حتی جنایت باشد. به دلیل رفتارهای خودخواهانه و آسیب‌زننده، این مردان معمولا در روابط خود با مشکلات جدی روبرو می‌شوند.

2- اختلال شخصیت خودشیفته (NPD)

اختلال شخصیت خودشیفته با نیاز به تحسین و احساس خودبزرگ‌بینی مشخص می‌شود. این اختلال می‌تواند به مشکلات جدی در روابط بین‌فردی منجر شود. مردان مبتلا به NPD ممکن است خود را بالاتر از دیگران ببینند و انتظار تحسین و توجه ویژه داشته باشند. مانند ASPD، مردان خودشیفته نیز معمولا نمی‌توانند نسبت به احساسات و نیازهای دیگران توجه کنند. این افراد ممکن است در روابط خود به دیگران تنها به عنوان وسیله‌ای برای تامین نیازهای خود نگاه کنند. واکنش‌های شدید به انتقاد و تمایل به توهین به دیگران برای حفظ تصویر مثبت خود از جمله علائم بارز این اختلال است.

3- اختلال شخصیت وسواسی-جبری (OCPD)

اختلال شخصیت وسواسی-جبری با کمال‌گرایی افراطی و نیاز به کنترل مشخص می‌شود. مردان مبتلا به این اختلال ممکن است در تلاش برای رسیدن به استانداردهای بالای خود، دچار مشکلات جدی در زندگی اجتماعی و شغلی شوند. مردان مبتلا به OCPD معمولا به جزئیات بسیار توجه می‌کنند و ممکن است در انجام کارها به شدت متوقع باشند. این افراد ممکن است در برابر تغییرات و ایده‌های جدید مقاومت کنند و به یک رویکرد ثابت پایبند بمانند. تمایل به کنترل دیگران و استانداردهای غیرواقعی می‌تواند به تنش و مشکلات در روابط بین‌فردی منجر شود. مردان مبتلا به OCPD ممکن است زمان زیادی را صرف کار و مسئولیت‌های خود کنند و از لذت بردن از زندگی غافل شوند.

اختلالات جنسی و هویت جنسیتی

1- اختلال هویت جنسیتی

اختلال هویت جنسیتی با احساس عدم تطابق بین جنس بیولوژیکی و هویت جنسی شخص مشخص می‌شود. مردان ممکن است احساس کنند که هویت جنسیتی آن‌ها با جنسیت بیولوژیکی‌شان هماهنگ نیست. مردان مبتلا به این اختلالات ممکن است دچار احساس شرم، خجالت و انزوا شوند. این احساسات می‌توانند به مشکلات روانی دیگری مانند افسردگی و اضطراب منجر شوند. علائم اختلال هویت جنسیتی شامل نارضایتی از جنسیت بیولوژیکی، اجتناب از رفتارهای مرتبط با جنس بیولوژیکی، مشکلات عملکرد جنسی مانند اختلال نعوظ و انزال زودرس، احساس عدم علاقه یا میل به فعالیت جنسی می‌باشد.

سخن آخر

هر یک از این اختلالات می‌توانند تاثیرات جدی بر زندگی فردی و اجتماعی مردان داشته باشند. شناسایی زودهنگام این اختلالات و ارائه درمان‌های مناسب می‌تواند به مردان کمک کند تا کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند و با مشکلات روانی خود به صورت موثرتری مقابله کنند. آگاهی بخشی و آموزش در زمینه سلامت روان برای مردان، به ویژه در جوامعی که ممکن است بحث درباره مشکلات روانی تابو باشد، امری حیاتی است. ایجاد محیط‌های حمایتی و بدون قضاوت می‌تواند به بهبود وضعیت روانی مردان کمک کرده و در نهایت منجر به جامعه‌ای سالم‌تر و پایدارتر شود.

منابع

Men and Mental Health

Critical Issues in Men’s Mental Health

Global, regional, and national burden of 12 mental disorders

درباره دکتر مهشید جمشیدی

دکتر مهشید جمشیدی، دارای بورد تخصصی درد و کنترل درد و دکترای تغذیه از کانادا، بنیانگذار کلینیک تغذیه و سبک زندگی دکتر جم هستند. ایشان با بیش از ده سال سابقه درمانگری در بیمارستان‌ها و کلینیک‌های تخصصی درد و تغذیه در کانادا، از دانش و تجربه بالایی در این زمینه برخوردار هستند. دکتر جمشیدی معتقدند که تغذیه نقش مهمی در بروز بیماری‌ها و عدم بهبودی افراد دارد. ایشان با بررسی دقیق بیماران و بیماری‌های انها، برنامه‌های غذایی سفارشی و موثری را برای آنها طراحی می‌کنند. این برنامه‌ها علاوه بر بهبود سلامت جسمی، به بهبود روحیه و کیفیت زندگی بیماران نیز کمک می‌کنند.