تغذیه مناسب برای قوز قرنیه

قوز قرنیه (کراتوکونوس) یک بیماری پیش‌رونده و نادر چشمی است که در آن قرنیه، که لایه شفافی است که جلوی چشم را می‌پوشاند، به تدریج نازک شده و شکل آن به صورت مخروطی تغییر می‌کند. این تغییر شکل منجر به تاری دید و حساسیت به نور می‌شود. قوز قرنیه معمولا در دوره نوجوانی آغاز می‌شود و ممکن است در سنین مختلف به درجات متفاوتی پیشرفت کند. اگرچه عوامل متعددی در ایجاد قوز قرنیه نقش دارند، از جمله ژنتیک و آسیب‌های فیزیکی به چشم، اما سبک زندگی و تغذیه نیز می‌تواند بر روند بیماری تاثیر بگذارد. هدف از این مقاله بررسی تغذیه مناسب برای بیماران مبتلا به قوز قرنیه است و چگونه تغذیه می‌تواند به بهبود سلامت قرنیه و کنترل پیشرفت بیماری کمک کند.

علل قوز قرنیه چیست؟

علت دقیق قوز قرنیه به‌طور کامل شناخته نشده است، اما عوامل متعددی می‌توانند در ایجاد و پیشرفت این بیماری نقش داشته باشند. این علل احتمالی به شرح زیر است:

1- عوامل ژنتیکی

• سابقه خانوادگی: تحقیقات نشان داده است که افراد با سابقه خانوادگی قوز قرنیه بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. در برخی موارد، این وضعیت می‌تواند به صورت ارثی منتقل شود.
• بیماری‌های ژنتیکی مرتبط: برخی از بیماری‌های ژنتیکی مانند سندرم داون و اختلالات بافت همبند می‌توانند با قوز قرنیه همراه باشند. این نشان می‌دهد که برخی جهش‌های ژنتیکی ممکن است باعث ضعف ساختاری قرنیه شوند.

2- عوامل محیطی

• مالش مداوم چشم‌ها: یکی از عوامل شناخته شده در ایجاد و تشدید قوز قرنیه، مالش مداوم و شدید چشم‌ها است. این مالش می‌تواند به تدریج به نازک شدن و تغییر شکل قرنیه منجر شود. مالش چشم‌ها معمولاً در افرادی که آلرژی دارند و دچار خارش چشم می‌شوند، شایع‌تر است.

3- آلرژی و التهابات چشمی

• التهاب مزمن چشم: برخی شرایط التهابی مانند ورم ملتحمه آلرژیک و بیماری‌های التهابی چشم می‌توانند موجب تضعیف بافت قرنیه شوند. این التهابات ممکن است به دلیل افزایش تولید آنزیم‌هایی که به بافت قرنیه آسیب می‌زنند، باعث نازک شدن و تغییر شکل قرنیه شوند.
• بیماری‌های چشمی مانند خشکی چشم: بیماری‌های دیگری مانند خشکی شدید چشم نیز ممکن است در ضعیف شدن قرنیه و افزایش خطر قوز قرنیه نقش داشته باشند.

4- عدم تعادل آنزیم‌های قرنیه

• اختلال آنزیمی: در قرنیه افراد مبتلا به قوز قرنیه، تعادل بین آنزیم‌هایی که مسئول حفظ ساختار و استحکام قرنیه هستند، مختل می‌شود. این عدم تعادل ممکن است به دلیل فعالیت بیش از حد آنزیم‌هایی باشد که به بافت قرنیه آسیب می‌زنند و باعث نازک شدن آن می‌شوند.

5- بیماری‌های سیستمیک

• بیماری‌های خودایمنی: برخی از بیماری‌های خودایمنی که سیستم ایمنی به بافت‌های بدن حمله می‌کند، می‌توانند قرنیه را تحت تأثیر قرار دهند و باعث تضعیف آن شوند.
• سندرم مارفان و سندرم اهلرز-دانلوس: این دو بیماری بافت همبند که باعث ضعف ساختاری بافت‌های بدن می‌شوند، می‌توانند در پیشرفت قوز قرنیه نقش داشته باشند.

6- عوامل هورمونی

• تغییرات هورمونی: برخی شواهد نشان می‌دهد که تغییرات هورمونی، به‌ویژه در دوران بلوغ و بارداری، می‌تواند باعث افزایش خطر ابتلا به قوز قرنیه شود. این بیماری اغلب در دوران بلوغ آغاز می‌شود و در زنان باردار ممکن است بدتر شود.

7- استفاده از لنزهای تماسی

• لنزهای تماسی سخت: استفاده مداوم و نادرست از لنزهای تماسی سخت می‌تواند فشار زیادی بر قرنیه وارد کند و در بلندمدت منجر به تغییر شکل آن شود. البته این علت نسبت به عوامل دیگر کمتر شایع است، اما همچنان به عنوان یک عامل خطر در نظر گرفته می‌شود.

8- عوامل مرتبط با سن

• شروع در دوران نوجوانی: قوز قرنیه اغلب در دوران نوجوانی و اوایل بزرگسالی شروع می‌شود و معمولا بین سنین ۱۰ تا ۲۰ سالگی بروز می‌کند. پیشرفت آن می‌تواند تا اواخر ۳۰ سالگی ادامه داشته باشد و پس از آن معمولا ثبات پیدا می‌کند.

در بسیاری از موارد، علت دقیق قوز قرنیه مشخص نیست و ممکن است ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و بیوشیمیایی نقش داشته باشند. به همین دلیل، تشخیص و درمان زودهنگام این بیماری اهمیت زیادی دارد تا از پیشرفت بیشتر آن جلوگیری شود.

علائم و نشانه‌های قوز قرنیه چیست؟

علائم و نشانه‌های قوز قرنیه معمولا به تدریج ظاهر می‌شوند و با پیشرفت بیماری شدت می‌گیرند. در ادامه، علائم و نشانه‌های قوز قرنیه را نام می‌برم:

• تاری دید
• خستگی چشم
• حساسیت به نور
• چشمک زدن مکرر
• کاهش دید محیطی
• درد و ناراحتی چشم
• اختلال در دید شبانه
• دید دوگانه یا چندگانه
• دید غیرشفاف یا تحریف‌شده
• تغییرات مکرر در شماره عینک
• نزدیک‌بینی و آستیگماتیسم نامنظم
• عدم توانایی در استفاده از لنزهای تماسی نرم
• مشاهده هاله‌ها در اطراف چراغ‌ها یا منابع نوری

نقش تغذیه در سلامت چشم

هر چند هیچ رژیم غذایی خاصی برای درمان قوز قرنیه وجود ندارد، اما مصرف برخی مواد غذایی که به تقویت ساختارهای چشم کمک می‌کنند و می‌توانند جلوی پیشرفت این بیماری را بگیرند، توصیه می‌شود. این مواد غذایی به شرح است:

1- ویتامین A

ویتامین A نقش کلیدی در حفظ سلامت سطح چشم و بینایی دارد. این ویتامین برای تشکیل ردوپسین، پروتئینی در چشم که به دید در نور کم کمک می‌کند، ضروری است. همچنین ویتامین A به جلوگیری از خشکی چشم و حفظ سلامت قرنیه کمک می‌کند. منابع غذایی این ویتامین شامل جگر، هویج، سیب‌زمینی شیرین، اسفناج، کدوحلوایی.

2- ویتامین C

ویتامین C یک آنتی‌اکسیدان قوی است که می‌تواند از قرنیه در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد محافظت کند. این ویتامین همچنین در تولید کلاژن، پروتئینی که ساختار قرنیه را تقویت می‌کند، نقش دارد. منابع غذایی این ویتامین شامل مرکبات، فلفل دلمه‌ای، کیوی، توت‌فرنگی.

3- ویتامین E

ویتامین E به عنوان یک آنتی‌اکسیدان دیگر نقش مهمی در محافظت از بافت‌های چشم دارد. این ویتامین می‌تواند از آسیب اکسیداتیو به قرنیه جلوگیری کند و به حفظ سلامت کلی چشم کمک کند. منابع غذایی این ویتامین شامل مغزها، دانه‌ها، اسفناج، روغن‌های گیاهی.

4- زینک (روی)

زینک (روی) ماده معدنی ضروری است که نقش مهمی در عملکرد سیستم ایمنی و حفظ سلامت چشم دارد. این ماده به انتقال ویتامین A از کبد به شبکیه کمک می‌کند و در محافظت از قرنیه نقش دارد. منابع غذایی این ماده‌ی معدنی شامل گوشت قرمز، مرغ، تخم‌مرغ، دانه‌های کامل، حبوبات.

5- اسیدهای چرب امگا-۳

اسیدهای چرب امگا-۳ به کاهش التهاب‌ها کمک کرده و در حفظ سلامت غشاء سلولی چشم‌ها مؤثر هستند. این اسیدهای چرب می‌توانند به کاهش خشکی چشم و تقویت سلامت قرنیه کمک کنند. منابع غذایی شامل ماهی‌های چرب مانند سالمون، گردو، بذر کتان، روغن زیتون.

6- لوتئین و زآگزانتین

لوتئین و زآگزانتین از آنتی‌اکسیدان‌های مهمی هستند که به محافظت از بافت‌های چشم، به ویژه قرنیه و شبکیه، کمک می‌کنند. لوتئین و زآگزانتین از آسیب‌های نوری جلوگیری کرده و می‌توانند به حفظ سلامت کلی چشم کمک کنند. منابع غذایی این دو آنتی‌اکسیدان شامل سبزیجات برگ سبز مانند اسفناج و کلم‌پیچ، تخم‌مرغ، ذرت.

پرهیزات غذایی برای سلامت چشم

اگرچه هیچ رژیم غذایی مستقیمی برای درمان قوز قرنیه وجود ندارد، اما برخی پرهیزات و توصیه‌های غذایی می‌توانند به کاهش پیشرفت بیماری کمک کنند. هدف این پرهیزات عمدتا کاهش استرس اکسیداتیو، تقویت سلامت بافت‌های چشم و کاهش التهاب است. در ادامه، پرهیزات غذایی قوز قرنیه را به صورت موردی توضیح می‌دهم:

1- پرهیز از غذاهای پر از قند و شکر فرآوری‌شده

مصرف زیاد قندهای فرآوری‌شده می‌تواند باعث افزایش استرس اکسیداتیو در بدن شود که به سلول‌های قرنیه آسیب می‌زند. همچنین قندها باعث افزایش التهاب در بدن می‌شوند، که این امر می‌تواند به تخریب بیشتر بافت قرنیه منجر شود. به جای مصرف غذاهای شیرین، میوه‌های تازه که حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها هستند را انتخاب کنید. آنتی‌اکسیدان‌ها از سلول‌های قرنیه در برابر آسیب محافظت می‌کنند.

2- پرهیز از غذاهای حاوی چربی‌های ترانس

چربی‌های ترانس که در فست‌فودها، غذاهای سرخ‌شده و محصولات صنعتی یافت می‌شوند، باعث افزایش التهاب در بدن می‌شوند و می‌توانند به قرنیه آسیب بزنند. این چربی‌ها علاوه بر افزایش استرس اکسیداتیو، باعث کاهش سلامت عمومی بافت‌های بدن، از جمله قرنیه می‌شوند. استفاده از چربی‌های سالم مانند اسیدهای چرب امگا-۳ که در ماهی‌های چرب (مانند سالمون)، بذر کتان و گردو یافت می‌شوند، توصیه می‌شود. امگا-۳ به کاهش التهاب و حفظ سلامت چشم کمک می‌کند.

3- کاهش مصرف غذاهای شور و فرآوری‌شده

مصرف بیش از حد نمک می‌تواند به افزایش فشار خون و کاهش جریان خون به بافت‌های حساس چشم منجر شود. این مسئله می‌تواند به تغذیه ناکافی قرنیه و تضعیف آن منجر شود. غذاهای فرآوری‌شده اغلب دارای مقادیر زیادی نمک هستند که می‌توانند بر سلامت چشم تاثیر منفی بگذارند. استفاده از غذاهای طبیعی و غیر فرآوری‌شده، سبزیجات تازه و میوه‌ها که حاوی مواد مغذی ضروری برای سلامت چشم هستند، توصیه می‌شود.

4- پرهیز از مصرف غذاهای سرخ‌شده و چربی‌های اشباع‌شده

غذاهای سرخ‌شده و چربی‌های اشباع می‌توانند به افزایش سطح استرس اکسیداتیو و التهاب در بدن منجر شوند، که این دو عامل می‌توانند بر سلامت قرنیه تاثیر منفی بگذارند. مصرف زیاد این چربی‌ها همچنین خطر بروز مشکلات قلبی و عروقی را افزایش می‌دهد که می‌تواند به سلامت چشم نیز آسیب برساند. استفاده از روش‌های پخت سالم‌تر مانند بخارپز کردن، کباب کردن یا پختن در فر، و مصرف روغن‌های سالم مثل روغن زیتون یا روغن نارگیل.

5- پرهیز از نوشیدنی‌های حاوی کافئین بیش از حد

مصرف بیش از حد کافئین می‌تواند باعث کاهش جذب برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی مهم برای سلامت چشم شود، مانند ویتامین C و E که خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارند. همچنین کافئین می‌تواند باعث کم‌آبی بدن شود و در نتیجه منجر به خشکی چشم و کاهش رطوبت قرنیه شود. مصرف آب کافی و نوشیدنی‌های بدون کافئین مانند دمنوش‌های گیاهی یا چای سبز (که خود دارای آنتی‌اکسیدان‌هاست) برای بهبود سلامت چشم مفید است.

6- کاهش مصرف غذاهای غنی از کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده

کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده مانند نان سفید، ماکارونی و برنج سفید باعث افزایش سریع قند خون می‌شوند که می‌تواند به تولید بیشتر رادیکال‌های آزاد در بدن و افزایش استرس اکسیداتیو منجر شود. این مسئله می‌تواند به تخریب بافت‌های حساس چشم، از جمله قرنیه، کمک کند. انتخاب منابع کربوهیدراتی کامل مانند نان سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای و غلات کامل به جای کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده توصیه می‌شود.

7- پرهیز از مصرف غذاهایی با افزودنی‌ها و مواد نگهدارنده

مواد افزودنی و نگهدارنده موجود در غذاهای فرآوری‌شده می‌توانند به افزایش التهاب و استرس اکسیداتیو در بدن کمک کنند. این مواد ممکن است به تدریج بر سلامت بافت قرنیه تاثیر منفی بگذارند و فرآیند ترمیم طبیعی چشم را مختل کنند. مصرف غذاهای طبیعی و تازه که فاقد مواد نگهدارنده و افزودنی‌های مصنوعی هستند، برای حفظ سلامت عمومی بدن و چشم مفید است.

8- پرهیز از مصرف مشروبات الکلی

الکل می‌تواند باعث افزایش کم‌آبی بدن، خشکی چشم و کاهش جذب مواد مغذی مهم برای سلامت قرنیه شود. علاوه بر این، الکل می‌تواند منجر به کاهش قدرت بینایی و آسیب به بافت‌های چشم شود.

9- پرهیز از غذاهای کم‌محتوا از آنتی‌اکسیدان‌ها

رژیم غذایی فقیر از آنتی‌اکسیدان‌ها ممکن است نتواند به‌خوبی با استرس اکسیداتیو و رادیکال‌های آزاد مقابله کند. رادیکال‌های آزاد به سلول‌های قرنیه آسیب می‌رسانند و می‌توانند به پیشرفت قوز قرنیه کمک کنند. مصرف غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها مانند سبزیجات برگ‌دار سبز، انواع توت‌ها، گوجه‌فرنگی، هویج، و فلفل دلمه‌ای برای حمایت از سلامت چشم بسیار توصیه می‌شود.

10- پرهیز از مصرف بیش از حد پروتئین‌های حیوانی

مصرف بیش از حد پروتئین‌های حیوانی، به‌ویژه گوشت‌های فرآوری‌شده و قرمز، می‌تواند سطح اسید اوریک در بدن را افزایش دهد و منجر به التهاب شود. این امر می‌تواند به سلامت چشم آسیب برساند. به جای مصرف زیاد پروتئین‌های حیوانی، می‌توانید از منابع پروتئین‌های گیاهی مانند عدس، لوبیا و نخود استفاده کنید که هم باعث کاهش التهاب و هم بهبود سلامت کلی بدن و چشم می‌شوند.

سخن آخر

درنهایت، تغذیه مناسب می‌تواند نقش مهمی در مدیریت و کند کردن پیشرفت قوز قرنیه داشته باشد. اگرچه رژیم غذایی به‌تنهایی نمی‌تواند این بیماری را درمان کند، اما پرهیز از غذاهای مضر همراه با مصرف غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها، و اسیدهای چرب امگا-۳ می‌تواند به بهبود سلامت کلی چشم و کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو کمک کند. توجه به این نکات تغذیه‌ای در کنار درمان‌های پزشکی می‌تواند به مدیریت بهتر قوز قرنیه و افزایش کیفیت زندگی افراد مبتلا به این بیماری کمک کند.

منابع

Top 10 foods for healthy eyes

Everything You Need to Know About Keratoconus

Nutritional and Metabolic Imbalance in Keratoconus