تغذیه‌ی مناسب برای وزن‌گیری کودک

تغذیه یکی از بنیادی‌ترین عوامل در شکل‌گیری و تقویت سلامت جسمی و روانی کودکان است. در سال‌های ابتدایی زندگی، تغذیه نه تنها انرژی و مواد مغذی لازم برای رشد جسمانی را فراهم می‌کند، بلکه به توسعه عملکرد مغزی و سیستم ایمنی کودک نیز کمک می‌کند. اما در برخی موارد، کودکان به دلایل مختلفی مانند ژنتیک، مسائل مربوط به اشتها، یا مشکلات پزشکی دچار کمبود وزن می‌شوند. این مسئله می‌تواند نگرانی‌های جدی برای والدین ایجاد کند، زیرا کمبود وزن می‌تواند سلامت و رشد کودک را به خطر بیندازد. در مواجهه با چنین چالشی، والدین باید با دقت و توجه بیشتری به انتخاب غذاهای مقوی بپردازند تا بتوانند از طریق یک رژیم غذایی مناسب، وزن و سلامت کودک خود را بهبود بخشند.

چه مواد غذایی مناسب وزن‌گیری کودک هستند؟

برای کمک به چاق شدن کودکانی که دچار کمبود وزن هستند، باید به نیازهای غذایی خاصی توجه کرد. این نیازها شامل گروه‌های مختلف مواد مغذی است که هر کدام نقش مهمی در رشد و افزایش وزن ایفا می‌کنند. در ادامه، نیازهای غذایی اصلی که باید در رژیم غذایی کودک مدنظر قرار گیرند، به تفصیل توضیح داده شده است:

1- پروتئین‌ها

پروتئین‌ها بلوک‌های سازنده بدن هستند و برای رشد عضلات، ترمیم بافت‌ها، و تولید آنزیم‌ها و هورمون‌ها ضروری‌اند. کودکان به ویژه در دوران رشد به مقدار کافی پروتئین نیاز دارند. منابع غنی پروتئین شامل:

• گوشت قرمز و سفید: مانند مرغ، بوقلمون، و ماهی که حاوی پروتئین با کیفیت بالا هستند.
• تخم‌مرغ: منبع عالی پروتئین و مواد مغذی مانند ویتامین B12 و آهن.
• لبنیات: شیر، پنیر، و ماست منابع غنی پروتئین و کلسیم هستند که به رشد استخوان‌ها کمک می‌کنند.
• حبوبات: مانند لوبیا، عدس و نخود که پروتئین گیاهی و فیبر را تامین می‌کنند.

2- کربوهیدرات‌ها

کربوهیدرات‌ها منبع اصلی انرژی برای بدن هستند و برای تامین انرژی لازم در فعالیت‌های روزانه ضروری‌اند. مصرف کربوهیدرات‌های مناسب می‌تواند به افزایش وزن کودک کمک کند. منابع غنی کربوهیدرات شامل:

• نان‌های سبوس‌دار: مانند نان گندم کامل که انرژی طولانی‌مدت فراهم می‌کند.
• برنج و ماکارونی: این مواد غذایی سرشار از کربوهیدرات هستند و می‌توانند به راحتی به رژیم غذایی کودک افزوده شوند.
• سیب‌زمینی و سایر سبزیجات نشاسته‌ای: سیب‌زمینی، ذرت، و هویج منابع خوبی از کربوهیدرات‌های پیچیده هستند که به افزایش وزن کمک می‌کنند.

3- چربی‌های سالم

چربی‌ها نه تنها منبعی غنی از انرژی هستند، بلکه برای جذب ویتامین‌های محلول در چربی مانند ویتامین‌های A، D، E و K ضروری‌اند. مصرف چربی‌های سالم به افزایش وزن و بهبود سلامت عمومی کودک کمک می‌کند. منابع غنی چربی‌های سالم شامل:

• آووکادو: حاوی چربی‌های سالم و فیبر بالا است.
• آجیل‌ها و دانه‌ها: مانند بادام، گردو، و دانه‌های چیا که علاوه بر چربی، پروتئین و مواد مغذی دیگری نیز فراهم می‌کنند.
• روغن‌های گیاهی: مانند روغن زیتون و روغن کنجد که برای پخت و پز و افزودن به سالاد مناسب هستند.

4- ویتامین‌ها و مواد معدنی

ویتامین‌ها و مواد معدنی برای عملکرد صحیح بدن و تقویت سیستم ایمنی کودک ضروری‌اند. برخی از این مواد به طور مستقیم به افزایش وزن کمک می‌کنند:

• ویتامین D: برای جذب کلسیم و رشد استخوان‌ها ضروری است. نور خورشید، ماهی‌های چرب، و مکمل‌های ویتامین D منابع خوبی هستند.
• آهن: برای تولید هموگلوبین و رساندن اکسیژن به بافت‌ها حیاتی است. گوشت قرمز، تخم‌مرغ، و حبوبات منابع غنی آهن هستند.
• کلسیم: برای رشد و تقویت استخوان‌ها ضروری است و در لبنیات، سبزیجات برگ‌سبز، و آجیل‌ها یافت می‌شود.

5- مایعات و آب

مصرف کافی آب و مایعات برای حفظ تعادل الکترولیت‌ها، عملکرد صحیح دستگاه گوارش، و هیدراتاسیون بدن ضروری است. نوشیدنی‌های مغذی مانند شیر و اسموتی‌های خانگی نیز می‌توانند به افزایش کالری دریافتی کودک کمک کنند.

6- فیبر غذایی

هرچند که فیبر مستقیماً به چاق شدن کمک نمی‌کند، اما برای سلامت دستگاه گوارش و جلوگیری از مشکلات گوارشی مثل یبوست ضروری است. میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات، و غلات سبوس‌دار منابع خوبی از فیبر هستند.

7- کالری‌های اضافی

برای چاق شدن کودک، میزان کالری دریافتی باید از کالری مصرفی بیشتر باشد. این کالری‌های اضافی می‌توانند از طریق افزودن مواد غذایی با تراکم کالری بالا مانند پنیر، کره، خامه، و روغن به غذاهای روزانه کودک تامین شوند.

8- پرهیز از مواد غذایی ناسالم

هرچند که افزایش وزن هدف اصلی است، اما باید از مصرف بیش از حد مواد غذایی ناسالم و پرچرب مثل فست‌فودها، شیرینی‌ها و نوشیدنی‌های شیرین که می‌توانند مشکلات سلامتی را به همراه داشته باشند، پرهیز کرد. انتخاب مواد غذایی سالم و مغذی با کالری بالا می‌تواند به افزایش وزن سالم کمک کند.

چه مکمل‌های غذایی بر وزن‌گیری موثر هستند؟

تاثیر مکمل‌های غذایی بر وزن کودکان به عوامل مختلفی بستگی دارد که می‌تواند بر رشد و توسعه جسمانی آن‌ها موثر باشد. در زیر چند مورد از مکمل‌های رایج که ممکن است در چاق شدن کودکان اثر داشته باشند، نام برده شده است:

• آهن
• روی
• فسفر
• کلسیم
• ویتامین D
• پروبیوتیک‌ها
• مولتی‌ویتامین‌ها
• اسیدهای چرب امگا-3
• پروتئین‌ها و آمینو اسیدها

باید توجه داشت که مصرف مکمل‌ها باید تحت نظر پزشک یا متخصص تغذیه انجام شود، زیرا مصرف بیش از حد یا نادرست آن‌ها ممکن است عوارض جانبی ایجاد کند. همچنین، رژیم غذایی متعادل و غنی از مواد مغذی همیشه باید اولویت اصلی باشد.

نمونه‌ی یک برنامه غذایی برای وزن‌گیری کودک

برای چاق شدن کودک به شکلی سالم و متعادل، باید به برنامه‌ای توجه کرد که شامل مواد مغذی ضروری و کالری کافی باشد. در ادامه یک نمونه برنامه غذایی آورده شده است:

1- صبحانه

• گزینه 1: تخم‌مرغ نیمرو یا املت با نان کامل، پنیر و گوجه‌فرنگی
• گزینه 2: جو دوسر پخته با شیر کامل، مغزهای خردشده (مانند بادام و گردو)، عسل و میوه‌های خشک

2- میان‌وعده صبح

• گزینه 1: ماست پرچرب با موز و کمی عسل
• گزینه 2: یک مشت آجیل مخلوط و چند عدد خرما

3- ناهار

• گزینه 1: مرغ یا گوشت با برنج قهوه‌ای، سبزیجات بخارپز و کمی روغن زیتون
• گزینه 2: پاستا با سس پنیر و گوشت چرخ‌کرده، همراه با سالاد

4- میان‌وعده عصر

• گزینه 1: اسموتی موز، کره بادام‌زمینی و شیر کامل
• گزینه 2: ساندویچ نان کامل با پنیر، خیار و کمی روغن زیتون

5- شام

• گزینه 1: سوپ خامه‌ای (مثلا سوپ قارچ) با نان کامل و کره
• گزینه 2: ماهی سالمون یا تنوری با سیب‌زمینی تنوری و سبزیجات بخارپز

6- قبل از خواب

• گزینه 1: یک لیوان شیر گرم با عسل
• گزینه 2: یک قطعه پنیر با چند عدد بادام یا گردو

این برنامه غذایی و توصیه‌ها باید بر اساس نیازهای خاص کودک تنظیم شود و بهتر است قبل از اعمال هرگونه تغییرات اساسی در رژیم غذایی، با یک پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.

توصیه‌هایی برای والدین

1- افزایش تعداد وعده‌های غذایی

به جای سه وعده غذایی بزرگ، کودک را به خوردن چند وعده کوچک‌تر و میان‌وعده‌های مغذی در طول روز تشویق کنید. مثلا 3 وعده اصلی و 2 تا 3 میان‌وعده سالم.

2- تمرکز بر غذاهای پرکالری و مغذی

از غذاهایی استفاده کنید که علاوه بر کالری، مواد مغذی زیادی نیز داشته باشند. مثل آجیل، دانه‌ها، آووکادو، تخم‌مرغ، لبنیات پرچرب و روغن‌های سالم.

3- افزایش تنوع غذایی

تنوع غذایی باعث می‌شود کودک از غذا خوردن لذت بیشتری ببرد و تمایل بیشتری به خوردن داشته باشد.

سخن آخر

به‌طور کلی، ایجاد یک رژیم غذایی متعادل که همزمان نیازهای تغذیه‌ای کودک را تامین کند و به افزایش وزن او کمک کند، باید تحت نظر متخصص انجام شود تا اطمینان حاصل شود که کودک به بهترین شکل ممکن رشد می‌کند و از سلامت جسمی و روانی برخوردار است. این انتخاب هوشمندانه تضمین‌کننده ارتقای سطح سلامت و رشد کودک به شکلی پایدار و متعادل خواهد بود. در کلینیک دکتر جم، با حضور برترین‌های تغذیه، همراه سلامتی فرزندان عزیز شما هستیم.

منابع

Promoting healthy weight for all young children

Tips for parents of children who need to gain weight.

Choosing the Best Foods to Help Your Child Gain Weight Healthily

بهترین و مناسب‌ترین تغذیه‌ی سالم برای کودکان

تغذیه مناسب و سالم از اصلی‌ترین عوامل موثر بر رشد کودکان و تضمین کننده‌ی سلامت بزرگسالی آن‌ها به شمار می‌رود. دوران کودکی، مرحله‌ای حیاتی در زندگی انسان است که در آن نیازهای تغذیه‌ای به‌طور ویژه‌ای متفاوت و متمایز از دیگر دوره‌های زندگی می‌باشد. تامین این نیازها نه تنها بر رشد جسمی و مغزی کودکان تاثیر دارد، بلکه نقش مهمی در شکل‌گیری عادات غذایی سالم برای تمام عمر آن‌ها ایفا می‌کند. با این حال، والدین و مراقبان اغلب با چالش‌های مختلفی در زمینه‌ی تغذیه کودکان مواجه می‌شوند، از جمله مقاومت کودکان در برابر برخی غذاها، تمایل به مصرف غذاهای فرآوری‌شده و فست‌فودها، و مشکلات مرتبط با آلرژی‌های غذایی. در این مقاله، به بررسی انواع غذای سالم برای کودکان خواهم پرداخت و راهکارهایی عملی برای تشویق کودکان به مصرف این غذاها ارائه خواهیم کرد.

اهمیت تغذیه‌ی سالم کودکان

این اهمیت از جنبه‌های مختلفی قابل بررسی است. در زیر به صورت موردی به برخی از این اهمیت‌ها اشاره می‌کنم:

• رشد جسمی مناسب
• سلامت دهان و دندان
• بهبود عملکرد تحصیلی
• تقویت سیستم ایمنی بدن
• شکل‌گیری عادات غذایی سالم
• پیشگیری از فقر آهن و کم‌ خونی
• تامین انرژی و افزایش سطح فعالیت
• پیشگیری از چاقی و بیماری‌های مزمن
• بهبود وضعیت خلق‌وخو و سلامت روانی
• توسعه‌ی مغزی و بهبود عملکرد شناختی

نیازهای تغذیه‌ای کودکان با توجه به مرحله رشد

1- نوزادان (از تولد تا ۶ ماهگی)

• شیر مادر یا شیر خشک: در این سن، نوزادان به‌طور کامل از طریق شیر مادر یا شیر خشک تغذیه می‌شوند. شیر مادر تمام مواد مغذی مورد نیاز نوزاد را فراهم می‌کند و حاوی آنتی‌بادی‌هایی است که به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کنند. شیر خشک نیز در صورت لزوم می‌تواند جایگزین مناسبی باشد.
• نیاز به تغذیه مکرر: نوزادان در این سن هر ۲ تا ۳ ساعت نیاز به تغذیه دارند، زیرا معده آن‌ها کوچک است و نمی‌توانند حجم زیادی از غذا را در یک وعده مصرف کنند.

2- نوزادان (۶ تا ۱۲ ماهگی)

• آغاز تغذیه مکمل: پس از ۶ ماهگی، نوزادان می‌توانند مصرف غذاهای جامد را آغاز کنند، اما شیر مادر یا شیر خشک همچنان منبع اصلی تغذیه آن‌هاست. باید غذاهای پوره‌شده مانند سبزیجات، میوه‌ها، و غلات غنی‌شده با آهن به رژیم غذایی نوزاد اضافه شود.
• تدریجی بودن معرفی غذاهای جدید: هر غذای جدید باید به‌تدریج و با فاصله چند روز معرفی شود تا در صورت وجود حساسیت غذایی، تشخیص آن آسان‌تر باشد.

3- کودکان نوپا (۱ تا ۲ سالگی)

• تنوع غذایی: در این سن، کودکان نیاز به مصرف انواع غذاهای جامد از گروه‌های مختلف غذایی مانند پروتئین‌ها، غلات کامل، میوه‌ها و سبزیجات دارند. باید آن‌ها را به مصرف غذاهای متنوع تشویق کرد تا تمام مواد مغذی مورد نیاز بدنشان را دریافت کنند.
• نیاز به چربی‌ها: در این مرحله، چربی‌های سالم (مانند چربی‌های موجود در آووکادو، ماهی‌های چرب، و روغن زیتون) برای رشد مغز و سیستم عصبی کودک ضروری هستند.

4- کودکان پیش‌دبستانی (۲ تا ۵ سالگی)

• کنترل وعده‌های غذایی: کودکان در این سن می‌توانند وعده‌های غذایی کامل شامل صبحانه، ناهار، و شام داشته باشند. حجم وعده‌های غذایی باید متناسب با نیازهای آن‌ها باشد و در هر وعده از همه گروه‌های غذایی استفاده شود.
• کاهش مصرف قند و نمک: باید مصرف قند، شکر، و نمک در رژیم غذایی آن‌ها کاهش یابد. بهتر است میان‌وعده‌ها از میوه‌ها و غذاهای طبیعی انتخاب شوند.
• نیاز به کلسیم و ویتامین D: در این سنین برای حفظ سلامت استخوان‌ها، مصرف لبنیات و غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین D اهمیت دارد.

5- کودکان دبستانی (۶ تا ۱۲ سالگی)

• نیاز به انرژی بالا: در این سن، کودکان به دلیل فعالیت بدنی زیاد و رشد سریع، به انرژی بیشتری نیاز دارند. باید غذاهایی مصرف کنند که انرژی کافی برای فعالیت‌های روزانه آن‌ها فراهم کند، مانند غلات کامل، میوه‌ها، و سبزیجات.
• افزایش نیاز به پروتئین: برای رشد و ترمیم بافت‌های بدن، پروتئین‌های باکیفیت مانند گوشت، تخم‌مرغ، لبنیات، حبوبات، و مغزها باید در رژیم غذایی آن‌ها حضور داشته باشند.
• نیاز به آهن: در این دوره، به‌ویژه در دختران، نیاز به آهن افزایش می‌یابد. مصرف غذاهای غنی از آهن مانند گوشت قرمز، حبوبات، و سبزیجات برگ‌دار سبز ضروری است.

6- نوجوانان (۱۲ تا ۱۸ سالگی)

• افزایش نیاز به کالری و پروتئین: دوران نوجوانی با رشد سریع جسمی همراه است. بنابراین، نیاز به کالری و پروتئین برای حمایت از این رشد افزایش می‌یابد. نوجوانان باید وعده‌های غذایی منظم و متعادل شامل پروتئین‌ها، غلات کامل، و سبزیجات مصرف کنند.
• نیاز به کلسیم و ویتامین D: برای توسعه و استحکام استخوان‌ها، به‌ویژه در دوران بلوغ، مصرف غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین D اهمیت بالایی دارد. مصرف لبنیات و قرار گرفتن در معرض نور خورشید می‌تواند به تامین این نیازها کمک کند.
• مصرف متعادل چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها: چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها همچنان از منابع اصلی انرژی برای نوجوانان هستند، اما باید توجه داشت که مصرف آن‌ها متعادل باشد و از منابع سالم تامین شوند.

گروه‌های غذایی اصلی کودکان

1- سبزیجات

سبزیجات منبع غنی از ویتامین‌ها، مواد معدنی، فیبر و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند که برای تقویت سیستم ایمنی، سلامت پوست، چشم‌ها و عملکرد گوارشی کودکان ضروری‌اند. مصرف سبزیجات به کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن در آینده کمک می‌کند.

• سبزیجات برگ‌دار سبز: اسفناج، کلم بروکلی، کاهو که غنی از ویتامین K، آهن و کلسیم هستند.
• سبزیجات نارنجی و زرد: هویج، کدو تنبل، سیب‌زمینی شیرین که سرشار از بتاکاروتن (ویتامین A) هستند.
• سبزیجات صلیبی: گل‌کلم، بروکسل که دارای آنتی‌اکسیدان‌های قوی و خواص ضد سرطانی هستند.

2- میوه‌ها

میوه‌ها منبع عالی ویتامین‌های C، A و K، فیبر و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند. آن‌ها به بهبود سیستم ایمنی، سلامت پوست و دستگاه گوارش کمک می‌کنند و جایگزین مناسبی برای تنقلات ناسالم هستند.

• میوه‌های مرکباتی: پرتقال، نارنگی، لیمو که سرشار از ویتامین C هستند و به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کنند.
• میوه‌های توتی: توت‌فرنگی، بلوبری، تمشک که غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها و فیبر هستند.
• سیب و گلابی: این میوه‌ها سرشار از فیبر هستند و به بهبود عملکرد گوارشی کمک می‌کنند.

3- غلات کامل

غلات کامل منابع خوبی از فیبر، ویتامین‌های گروه B، آهن، منیزیم و سلنیوم هستند. این مواد مغذی برای انرژی‌دهی به بدن، بهبود عملکرد مغزی و حفظ سلامت قلب مهم هستند.

• جو دوسر: که می‌تواند به عنوان صبحانه مصرف شود و به کاهش کلسترول و حفظ سطح انرژی کمک می‌کند.
• برنج قهوه‌ای: منبع خوبی از فیبر و ویتامین‌های گروه B که به سلامت دستگاه گوارش و حفظ انرژی کمک می‌کند.
• نان سبوس‌دار: حاوی فیبر و مواد مغذی بیشتر نسبت به نان سفید و برای حفظ انرژی در طول روز مناسب است.

4- پروتئین‌ها

پروتئین‌ها برای رشد و تعمیر بافت‌های بدن، تقویت سیستم ایمنی، تولید آنزیم‌ها و هورمون‌ها و حفظ سلامت عضلات و استخوان‌ها ضروری هستند. کودکان نیاز به پروتئین با کیفیت بالا دارند تا به رشد و توسعه مناسب دست یابند.

• گوشت بدون چربی: گوشت مرغ، بوقلمون، و گوشت قرمز کم‌چرب که سرشار از پروتئین، آهن و روی هستند.
• تخم‌مرغ: منبع غنی از پروتئین، ویتامین D و کولین که برای رشد مغز و حافظه کودکان مفید است.
• حبوبات: عدس، نخود، لوبیا که حاوی پروتئین گیاهی، فیبر و آهن هستند؛ گزینه‌ای مناسبی برای تنوع نوع پروتئین مصرفی محسوب می‌شوند.
• ماهی‌های چرب: ماهی سالمون، ساردین که حاوی امگا 3 و پروتئین با کیفیت بالا هستند و به رشد مغزی و سلامت قلب کمک می‌کنند.

5- لبنیات و فرآورده‌های لبنی

لبنیات منبع عالی کلسیم، ویتامین D، پروتئین و فسفر هستند که برای ساخت و حفظ استخوان‌ها و دندان‌های قوی در کودکان ضروری‌اند. همچنین به سلامت عضلات و عملکرد صحیح سیستم عصبی کمک می‌کنند.

• شیر: که به تامین کلسیم و ویتامین D مورد نیاز کودکان برای رشد استخوان‌ها کمک می‌کند.
• ماست: منبع پروبیوتیک‌ها است که به بهبود سلامت گوارش کمک می‌کند و گزینه‌ای مناسب به‌عنوان میان‌وعده سالم است.
• پنیر: که حاوی کلسیم و پروتئین است و می‌تواند در وعده‌های غذایی یا به‌عنوان میان‌وعده استفاده شود.
• کشک: به عنوان یک منبع عالی پروتئین و کلسیم، به تقویت استخوان‌ها و دندان‌ها کمک کرده و در تقویت سیستم ایمنی بدن نیز نقش دارد.

6- چربی‌های سالم

چربی‌های سالم برای رشد مغز، جذب ویتامین‌های محلول در چربی (A، D، E و K)، تولید هورمون‌ها و حفظ سلامت قلب و عروق ضروری‌اند. این نوع چربی‌ها همچنین انرژی زیادی را برای فعالیت‌های روزانه کودکان فراهم می‌کنند.

• روغن زیتون: منبعی از چربی‌های تک‌غیراشباع که برای پخت و پز و سالادها مناسب است.
• آووکادو: غنی از چربی‌های تک‌غیراشباع و ویتامین E که به سلامت قلب و پوست کمک می‌کند.
• مغزها و دانه‌ها: مانند بادام، گردو و تخمه‌های چیا که حاوی امگا-3، پروتئین و فیبر هستند و به رشد مغز و سلامت قلب کمک می‌کنند.

7- مایعات

مایعات برای حفظ هیدراتاسیون، تنظیم دمای بدن، تسهیل فرآیندهای متابولیکی و دفع سموم از بدن ضروری است. کودکان به دلیل فعالیت بدنی بالا نیاز به مصرف منظم مایعات دارند.

• آب ساده: بهترین نوشیدنی برای حفظ هیدراتاسیون.
• شیر: که علاوه بر تامین مایعات، کلسیم و ویتامین D مورد نیاز را نیز فراهم می‌کند.
• آبمیوه‌های طبیعی و تازه: که در مقادیر متعادل می‌توانند به تامین ویتامین‌ها کمک کنند، اما بهتر است مصرف آن‌ها محدود باشد تا از مصرف بیش از حد قند جلوگیری شود.

سخن آخر

تامین تغذیه‌ی سالم و مناسب برای کودکان یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که والدین و آموزگاران باید به آن توجه کنند. توجه به کیفیت و تنوع مواد غذایی مصرفی، می‌تواند نقش بسزایی در رشد جسمی، فکری و عاطفی کودکان ایفا کند. علاوه بر این، ایجاد عادات غذایی سالم از سنین پایین، تاثیر مثبتی در سبک زندگی آینده کودکان خواهد داشت. بنابراین، آگاهی والدین و خانواده‌ها از اصول تغذیه سالم و فراهم کردن محیطی مثبت برای ترویج این عادات، می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی کودکان و جامعه به‌طور کلی منجر شود.

منابع

Childhood Nutrition Facts

Healthy Diet Key to Kids’ Well-being

Child health: Recommended food for the very early years

نقش تغذیه بر رشد قدی کودکان کم رشد

کوتاه‌قدی و کم‌رشدی کودکان یکی از نگرانی‌های شایع والدین و متخصصان پزشکی است؛ چرا که رشد قدی کودکان، همواره یکی از مهم‌ترین شاخص‌های سلامت عمومی و تغذیه مناسب در دوران کودکی محسوب می‌شود. رشد قدی کودکان به طور مستقیم با وضعیت تغذیه‌ای آنها مرتبط است. عواملی چون کمبود مواد مغذی، بیماری‌های مزمن، و عدم دسترسی به غذای کافی می‌توانند باعث کوتاه‌قدی یا تاخیر در رشد قدی کودکان شوند. کوتاه‌قدی می‌تواند پیامدهای بلندمدتی بر سلامت جسمی و روانی کودکان داشته باشد؛ و لذا بررسی عوامل تاثیرگذار بر رشد قدی، به خصوص در کودکان کم رشد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در مقاله‌ی پیش‌رو به این سوال که آیا تغذیه مناسب می‌تواند رشد قدی کودکان کم رشد را بهبود بخشد، پاسخ خواهم داد.

چه کودکی کوتاه قد است؟

کوتاه قدی در کودکان زمانی تشخیص داده می‌شود که قد کودک به‌طور قابل توجهی کمتر از محدوده‌ی طبیعی برای سن و جنسیت او باشد. به طور دقیق‌تر، کوتاه قدی معمولا به‌عنوان قدی تعریف می‌شود که زیر صدک 3 یا زیر 2 انحراف معیار (SD) از میانگین قد برای گروه سنی و جنسیتی خاص باشد. این به این معناست که اگر قد یک کودک در مقایسه با هم‌سالان خود کمتر از صدک 3 یا دو انحراف معیار پایین‌تر از میانگین باشد، او ممکن است به عنوان کودک کوتاه قد تشخیص داده شود. میزان دقیق سانتیمتر بستگی به سن، جنسیت، و نمودارهای رشد استاندارد استفاده شده دارد.

کم‌رشدی و کوتاه‌قدی به چه عواملی بستگی دارد؟

1- عوامل ژنتیکی

عوامل ژنتیکی یکی از معمول‌ترین دلایل کوتاه‌قدی در کودکان هستند. قد والدین و دیگر اعضای خانواده می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر قد نهایی کودک داشته باشد. اگر هر دو والد کوتاه قد باشند، احتمال اینکه کودک نیز قد کوتاهی داشته باشد، بیشتر است. این نوع کوتاه‌قدی اغلب با الگوی رشد طبیعی همراه است، به این معنی که کودک همچنان با سرعت طبیعی رشد می‌کند اما قد نهایی او کوتاه‌تر از میانگین خواهد بود

2- تغذیه نامناسب

تغذیه یکی از عوامل کلیدی در رشد قدی کودکان است. کمبود مواد مغذی مانند پروتئین، کلسیم، ویتامین D، و سایر ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری می‌تواند منجر به کم‌رشدی و کوتاه‌قدی شود. سوءتغذیه مزمن، به ویژه در سال‌های اولیه زندگی، به تاخیر در رشد و حتی به کوتاه‌قدی دائمی منجر می‌شود. به عنوان مثال، کمبود پروتئین می‌تواند باعث کند شدن فرآیند رشد شده و کمبود کلسیم و ویتامین D می‌تواند به مشکلات استخوانی مانند نرمی استخوان و در نتیجه کوتاه‌قدی بیانجامد.

3- بیماری‌های مزمن

بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های گوارشی (مانند سلیاک و کرون)، بیماری‌های کلیوی، بیماری‌های قلبی، و اختلالات هورمونی می‌توانند رشد قدی کودکان را مختل کنند. این بیماری‌ها معمولا باعث می‌شوند که بدن نتواند به درستی مواد مغذی را جذب یا متابولیزه کند که این امر به کاهش رشد منجر می‌شود. به‌عنوان مثال، کم‌کاری تیروئید یکی از اختلالات هورمونی است که می‌تواند باعث کندی رشد و در نهایت کوتاه‌قدی شود.

4- اختلالات هورمونی

هورمون‌های مختلفی در تنظیم رشد بدن نقش دارند که مهم‌ترین آنها هورمون رشد (GH)، هورمون تیروئید، و هورمون‌های جنسی هستند. کمبود هورمون رشد می‌تواند به طور مستقیم رشد طولی استخوان‌ها را مختل کرده و منجر به کوتاه‌قدی شود. کم‌کاری تیروئید نیز می‌تواند باعث کندی رشد و مشکلات جسمی و ذهنی شود. همچنین، تاخیر در بلوغ که ناشی از عدم تعادل هورمونی است، می‌تواند به کاهش رشد قدی منجر شود.

5- تاثیرات روانی و استرس

شرایط روانی و استرس نیز می‌توانند بر رشد قدی کودکان تاثیر بگذارند. استرس مزمن، اضطراب و مشکلات خانوادگی ممکن است منجر به کاهش اشتها و سوءتغذیه شده و در نتیجه رشد کودک را تحت تاثیر قرار دهد. علاوه بر این، استرس مزمن می‌تواند باعث ترشح هورمون‌هایی شود که رشد را مهار می‌کنند. به عنوان مثال، کورتیزول که به عنوان هورمون استرس شناخته می‌شود، در سطوح بالا می‌تواند مانع از تولید هورمون رشد شود.

6- شرایط محیطی و اجتماعی

شرایط زندگی، وضعیت اقتصادی و اجتماعی خانواده، و دسترسی به خدمات بهداشتی نیز می‌توانند در رشد قدی کودکان تاثیرگذار باشند. کودکانی که در شرایط نامناسب محیطی، مانند فقر، سوءتغذیه، و دسترسی محدود به مراقبت‌های بهداشتی زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض کم‌رشدی و کوتاه‌قدی هستند. علاوه بر این، کودکانی که در مناطق با آلودگی بالا زندگی می‌کنند ممکن است به دلیل مواجهه با مواد سمی و آلاینده‌ها، رشد کمتری داشته باشند.

7- تاثیرات تولد زودرس و وزن پایین هنگام تولد

نوزادانی که زودتر از موعد مقرر به دنیا می‌آیند یا با وزن پایین متولد می‌شوند، بیشتر در معرض خطر کم‌رشدی و کوتاه‌قدی قرار دارند. این نوزادان ممکن است در ماه‌ها یا سال‌های اول زندگی رشد کمتری داشته باشند و حتی در برخی موارد نتوانند به قد نهایی مورد انتظار خود دست یابند. تولد زودرس می‌تواند بر رشد سیستم‌های مختلف بدن تاثیر داشته باشد و باعث بروز مشکلات سلامتی درازمدت شود.

نشانه‌های کم‌رشدی و کوتاه‌قدی در کودکان چیست؟

والدین باید به نشانه‌های کم‌رشدی در کودکان خود توجه کرده و در صورت مشاهده هر گونه اختلال در رشد، به پزشک مراجعه کنند تا با انجام آزمایشات لازم و مداخلات به موقع، سلامت و رشد مطلوب کودک تضمین شود. اگر چند مورد از این نشانه‌ها در کودک دیده شود، مشورت با یک پزشک یا متخصص کودکان ضروری است تا علت دقیق مشکل شناسایی و درمان مناسب انجام شود. این نشانه‌ها به صورت زیر است:

• کاهش سرعت رشد قد: کودکی که قد او به طور مداوم در زیر نمودارهای رشد طبیعی برای سن خود قرار دارد.
• کاهش سرعت وزن‌گیری: کودک به اندازه کافی وزن نمی‌گیرد یا نسبت به سن و قدش کم‌وزن است.
• تاخیر در رشد مهارت‌های حرکتی: کودک ممکن است در یادگیری مهارت‌های حرکتی مانند راه رفتن، دویدن یا حتی نشستن، تاخیر داشته باشد.
• کمبود انرژی: کودک ممکن است خستگی یا کمبود انرژی داشته باشد و به اندازه همسالان خود فعال نباشد.
• تغییرات در اشتها: کاهش اشتها یا مشکلات خوردن می‌تواند از نشانه‌های مشکلات رشد باشد.
• مشکلات یادگیری: ممکن است کودک در یادگیری و تمرکز مشکل داشته باشد.
• تاخیر در بلوغ جنسی: بلوغ دیرتر از حد معمول برای سن کودک شروع می‌شود.
• مشکلات رفتاری: کودکان با کم رشدی ممکن است مشکلات رفتاری یا خلقی داشته باشند.

مواد غذایی مورد نیاز برای رفع کوتاه‌قدی کودک

تغذیه نقش بسیار مهمی در رشد قدی کودکان ایفا می‌کند. برخی مواد غذایی به دلیل محتویات خاصی که دارند، می‌توانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم به بهبود و تسریع رشد قدی کودکان کمک کنند. در ادامه، به معرفی و توضیح درباره این مواد غذایی خواهم پرداخت.

1- پروتئین‌ها

پروتئین‌ها از اجزای اصلی ساختاری بدن هستند و نقش مهمی در رشد و ترمیم بافت‌ها دارند. پروتئین‌ها به تولید و رشد سلول‌های بدن کمک می‌کنند که این امر در دوران کودکی، که بدن در حال رشد سریع است، بسیار حائز اهمیت است.

• گوشت سفید و قرمز: گوشت مرغ، بوقلمون و گوشت گاو منابع غنی از پروتئین‌های با کیفیت هستند. این پروتئین‌ها نه تنها به ساخت عضلات کمک می‌کنند، بلکه برای رشد استخوان‌ها نیز ضروری‌اند.
• تخم‌مرغ: تخم‌مرغ منبعی غنی از پروتئین و نیز ویتامین D است که برای جذب کلسیم و استحکام استخوان‌ها ضروری است.
• ماهی: ماهی‌ها، به‌ویژه ماهی‌های چرب مانند سالمون و ساردین، علاوه بر پروتئین، حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ هستند که به رشد و توسعه بدن، مغز و سیستم عصبی کمک می‌کنند.

2- لبنیات

لبنیات منبع اصلی کلسیم، ویتامین D و پروتئین هستند که همه این مواد برای رشد استخوان‌ها و دندان‌ها ضروری‌اند.

• شیر: شیر یکی از بهترین منابع کلسیم است که برای رشد استخوان‌ها ضروری است. همچنین، شیر حاوی ویتامین D است که به جذب کلسیم در بدن کمک می‌کند.
• ماست و پنیر: این محصولات نیز سرشار از کلسیم و پروتئین هستند و مصرف روزانه آن‌ها می‌تواند به افزایش توده استخوانی کودکان کمک کند.

3- میوه‌ها و سبزیجات

میوه‌ها و سبزیجات به دلیل محتوای غنی از ویتامین‌ها، مواد معدنی و فیبرها، نقش مهمی در سلامت کلی و رشد قدی کودکان دارند.

• میوه‌های مرکباتی: پرتقال، لیمو و گریپ‌فروت منابع خوبی از ویتامین C هستند که به جذب بهتر کلسیم و آهن در بدن کمک می‌کند و در رشد استخوان‌ها نقش دارد.
• سبزیجات برگ سبز: اسفناج، کلم بروکلی و کلم‌پیچ حاوی مقادیر بالایی کلسیم، ویتامین K و آهن هستند که همه آن‌ها برای رشد استخوانی و جلوگیری از کم‌خونی، که می‌تواند رشد قدی را محدود کند، ضروری‌اند.

4- غلات کامل

غلات کامل مانند گندم کامل، جو، و برنج قهوه‌ای منابع خوبی از انرژی، فیبر، ویتامین‌های گروه B و مواد معدنی مانند منیزیم هستند که همه این مواد برای رشد کلی بدن و استخوان‌ها مهم هستند.

• جو دوسر: جو دوسر حاوی مواد مغذی مهمی همچون آهن و ویتامین‌های گروه B است که به تولید انرژی و بهبود عملکرد متابولیک کمک می‌کند.
• نان‌های غلات کامل: نان‌های تهیه‌شده از غلات کامل، منبع خوبی از فیبر و مواد معدنی مانند روی و منیزیم هستند که به رشد بدن کمک می‌کنند.

5- مغزها و دانه‌ها

مغزها و دانه‌ها منابع غنی از چربی‌های سالم، پروتئین و مواد معدنی هستند.

• بادام: بادام علاوه بر اینکه منبعی غنی از پروتئین و چربی‌های سالم است، حاوی کلسیم و منیزیم نیز می‌باشد که هر دو برای رشد استخوان‌ها ضروری هستند.
• دانه‌های چیا و کتان: این دانه‌ها حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ و فیبر هستند که می‌توانند به سلامت کلی و رشد استخوانی کمک کنند.

6- تخم‌مرغ

تخم‌مرغ منبعی فوق‌العاده از پروتئین با کیفیت بالا، ویتامین D و سایر مواد مغذی مهم مانند کولین است که در رشد مغز و سیستم عصبی نقش دارند. همچنین، وجود اسید آمینه‌های ضروری در تخم‌مرغ، آن را به یک غذای کامل برای حمایت از رشد قدی تبدیل کرده است.

سخن آخر

تغذیه مناسب و متعادل یکی از مهم‌ترین عوامل موثر در رشد قدی کودکان است. مصرف غذاهای غنی از پروتئین، ویتامین‌ها، مواد معدنی و چربی‌های سالم به عنوان بخشی از رژیم غذایی روزانه کودکان می‌تواند رشد و توسعه بدن آنها را تسریع کرده و به بهبود وضعیت قدی آنها کمک کند. در نهایت، همراهی تغذیه مناسب با فعالیت بدنی منظم و خواب کافی نیز نقش اساسی در دستیابی به رشد بهینه ایفا می‌کند.

منابع

Nutritional stunting

Causes of short stature.

Major Dietary Patterns in Relation to Stunting among Children in Tehran, Iran

نقش تغذیه در بهبود رشد کودکان کم‌رشد

رشد کودکان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های سلامت و رفاه آنهاست که به صورت کلی تحت تاثیر عوامل ژنتیکی است؛ این تاثیر شامل ویژگی‌های ارثی هستند که از والدین به کودکان منتقل می‌شوند. با این حال، محیط نیز نقش مهمی در تعیین میزان رشد واقعی ایفا می‌کند. در این میان، تغذیه به‌عنوان یکی از موثرترین عوامل محیطی، نقشی حیاتی در حمایت از رشد و توسعه کودکان دارد. تغذیه‌ی صحیح و متعادل کارکردی اساسی در تامین مواد مغذی مورد نیاز برای رشد جسمی و ذهنی کودکان دارد. اما در مواردی که کودکان دچار کم‌رشدی هستند و به میزان کافی رشد نمی‌کنند، اهمیت تغذیه به‌طور ویژه‌ای برجسته می‌شود. کم‌رشدی، که با عدم دستیابی کودکان به قد و وزن مناسب نسبت به سن‌شان مشخص می‌شود، می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله ژنتیک، بیماری‌ها و به ‌ویژه سوء‌تغذیه بروز کند. در این مقاله به بررسی نقش تغذیه در بهبود رشد کودکان کم‌رشد می‌پردازدم و راهکارهایی را برای ارتقای وضعیت تغذیه‌ای آن‌ها ارائه خواهم داد.

کم‌رشدی کودکان چگونه اتفاق می‌افتد؟

کم‌رشدی یکی از مشکلات شایع در کودکان است که می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. این وضعیت اغلب به‌عنوان نشانه‌ای از سوء‌تغذیه، بیماری‌های مزمن یا عوامل محیطی نامطلوب در نظر گرفته می‌شود. کودکان کم‌رشد نه‌تنها از لحاظ جسمی بلکه از نظر ذهنی و روانی نیز ممکن است با چالش‌هایی مواجه شوند. این کودکان بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های عفونی و مشکلات سیستم ایمنی قرار دارند. همچنین، کم‌رشدی می‌تواند بر عملکرد تحصیلی و توسعه مهارت‌های شناختی کودکان تاثیر منفی داشته باشد. به همین دلیل، پرداختن به مسئله‌ی تغذیه و تلاش برای بهبود رشد کودکان کم‌رشد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

مشکلات رایج کودکان کم‌رشد چیست؟

کم‌رشدی در کودکان می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که اغلب به‌صورت ترکیبی عمل می‌کنند.

• سوء‌تغذیه یکی از مهم‌ترین علل کم‌رشدی است که ممکن است به دلیل دسترسی محدود به غذاهای مغذی، عادات غذایی نامناسب، یا عدم آگاهی والدین درباره نیازهای تغذیه‌ای کودکان ایجاد شود.
• بیماری‌های مزمن مانند اختلالات گوارشی، بیماری‌های کبدی و کلیوی، و عفونت‌های مزمن نیز می‌توانند باعث کاهش جذب مواد مغذی و در نتیجه کم‌رشدی شوند.
• عوامل محیطی مانند فقر، عدم دسترسی به آب سالم و بهداشت نامناسب نیز می‌توانند به کم‌رشدی منجر شوند.

نیازهای تغذیه‌ای کودکان برای رشد چیست؟

1- پروتئین‌ها

این واحدهای سازنده در فرآیندهای مختلفی مانند ساخت عضلات، ترمیم بافت‌ها و تولید آنزیم‌ها و هورمون‌ها نقش دارند. کودکان در حال رشد به میزان بیشتری پروتئین نسبت به بزرگسالان نیاز دارند. کمبود پروتئین در رژیم غذایی می‌تواند منجر به کاهش رشد، ضعف عضلات و کاهش قدرت سیستم ایمنی شود. منابع غنی از پروتئین شامل:

• ماهی
• لبنیات
• حبوبات
• تخم‌مرغ
• دانه‌ها و مغزها
• گوشت قرمز و سفید

2- ویتامین‌ها

این مواد مغذی به ‌عنوان کوفاکتورها در واکنش‌های بیوشیمیایی مختلف بدن عمل می‌کنند و برای حفظ سلامت عمومی بدن ضروری‌اند. از جمله ویتامین‌های موثر در رشد کودکان، ویتامین D، A، C و ویتامین‌های گروه B مثل B12 و  B6می‌توان نام برد. این ویتامین‌ها در مواد غذایی زیر یافت می‌شوند:

• جگر
• آجیل
• لبنیات
• حبوبات
• غلات کامل
• زرده تخم‌مرغ
• انواع گوشت قرمز، سفید و ماهی
• میوه‌‌ها (مانند مرکبات، توت‌فرنگی، موز و کیوی)
• سبزیجات برگ سبز تیره (مانند اسفناج و کلم‌پیچ)
• سبزیجات (مانند هویج، سیب‌زمینی شیرین، کدو تنبل، فلفل دلمه‌ای و کلم بروکلی)

3- مواد معدنی

کمبود هر یک از مواد معدنی می‌تواند به مشکلاتی در رشد و سلامت کلی منجر شود. این مواد ضروری رشد شامل کلسیم، آهن، روی و منیزیم است. منابع غذایی غنی از این مواد معدنی به صورت زیر است:

• لبنیات
• حبوبات
• تخم‌مرغ
• غلات کامل
• شکلات تلخ
• دانه‌ها و مغزها
• سبزیجات برگ‌دار
• انواع گوشت قرمز و سفید
• سبزیجات (مانند نخودفرنگی و سبزیجات برگ‌دار)
• غذاهای دریایی (مانند میگو و ماهی‌های چرب قزل‌آلا و کاد)

4- چربی‌های سالم

چربی‌ها به‌عنوان منبع انرژی و ذخیره‌سازی انرژی در بدن عمل می‌کنند و در ساختار سلول‌ها و تولید هورمون‌ها نقش دارند. اسیدهای چرب ضروری مانند امگا ۳ و امگا ۶ برای رشد کلی به خصوص مغز و سیستم عصبی کودکان بسیار مهم‌اند. همچنین چربی‌ها در جذب ویتامین‌های قابل حل در چربی مانند ویتامین‌های A، D،E  و K نقش اصلی را ایفا می‌کنند. بهترین و سالم‌ترین چربی‌ها برای کودکان به شرح زیر است:

• زیتون
• آووکادو
• روغن مغزها
• کره‌ی محلی
• ماهی‌های چرب
• روغن‌های گیاهی

5- کربوهیدرات‌ها

به دلیل نیاز بالای انرژی هنگام رشد، مصرف کافی کربوهیدرات‌ها ضروری است. این مواد به سه دسته ساده، مرکب و فیبری تقسیم می‌شوند. کربوهیدرات‌های ساده (مانند شکر و قندهای موجود در میوه‌ها) سریعا انرژی را فراهم می‌کنند، در حالی که کربوهیدرات‌های پیچیده (مانند غلات کامل و نان‌های سبوس‌دار) به تدریج انرژی آزاد کرده و سطح قند خون را پایدار نگه می‌دارند. کربوهیدرات‌ها باید از منابع سالمی تامین شوند که به صورت زیر است:

• میوه‌ها
• حبوبات
• سبزیجات
• غلات کامل

درمان مشکل کم‌رشدی کودک به چه صورت است؟

1- رژیم غذایی متعادل و مصرف مکمل‌های تغذیه‌ای

 اطمینان حاصل کنید که کودک شما از یک رژیم غذایی متعادل و غنی از پروتئین، کلسیم، ویتامین‌ها (به خصوص ویتامین D و ویتامین A) و مواد معدنی مانند روی و آهن برخوردار است. در صورت نیاز، پزشک ممکن است مصرف مکمل‌های غذایی را توصیه کند. این مکمل‌ها می‌توانند شامل مکمل‌های کلسیم، ویتامین D، آهن، و یا مولتی‌ویتامین باشند.

2- درمان مشکلات هورمونی

برخی از موارد کم‌رشدی و کوتاه‌قدی ناشی از مشکلات هورمونی، به ویژه کمبود هورمون رشد (GH) یا کم‌کاری تیروئید هستند. اگر کمبود هورمون رشد علت کم‌رشدی باشد، پزشک ممکن است درمان با هورمون رشد مصنوعی را تجویز کند. این درمان به صورت تزریق زیرپوستی انجام می‌شود و می‌تواند به افزایش سرعت رشد کودک کمک کند. و اگر کم‌رشدی به دلیل کم‌کاری تیروئید باشد، پزشک ممکن است مصرف هورمون‌های تیروئیدی (لووتیروکسین) را تجویز کند. این درمان می‌تواند به تنظیم متابولیسم بدن و بهبود رشد کمک کند.

3- درمان بیماری‌های مزمن

بیماری‌های مزمن مانند سلیاک، بیماری‌های کلیوی، و بیماری‌های قلبی می‌توانند رشد کودک را تحت تاثیر قرار دهند. درمان موفقیت‌آمیز این بیماری‌ها می‌تواند به بهبود رشد کودک منجر شود.

4- کاهش استرس و بهبود شرایط روانی

استرس و مشکلات روانی می‌توانند بر رشد کودک تاثیر منفی بگذارند. ایجاد یک محیط خانوادگی پایدار و آرام، کاهش استرس و اضطراب کودک، و در صورت لزوم مراجعه به مشاور روان‌شناسی، می‌تواند به بهبود رشد کودک کمک کند.

5- بهبود شرایط محیطی و اجتماعی

دسترسی به تغذیه‌ی مناسب، خدمات بهداشتی، و محیط زندگی سالم از جمله عواملی هستند که می‌توانند در این زمینه مؤثر باشند. والدین باید اطمینان حاصل کنند که کودکشان به مواد غذایی کافی و سالم دسترسی دارد. همچنین، افزایش آگاهی والدین درباره تغذیه کودک می‌تواند کمک‌کننده باشد. پیگیری منظم وضعیت رشد کودک از طریق مراجعه به پزشک و انجام چکاپ‌های دوره‌ای می‌تواند به تشخیص زودهنگام مشکلات رشد و درمان آنها کمک کند.

سخن آخر

در نهایت، می‌توان با برنامه‌ریزی غذایی مناسب، افزایش آگاهی و آموزش، و حمایت از خانواده‌های نیازمند، به بهبود رشد کودکان کم‌رشد کمک کرد و از بروز مشکلات جدی در آینده جلوگیری نمود. تغذیه سالم و متعادل در دوران کودکی، پایه‌ای محکم برای سلامت جسمی و روانی در بزرگسالی فراهم می‌کند. برنامه‌ریزی غذایی مناسب برای کودکان کم‌رشد باید با توجه به نیازهای خاص هر کودک انجام شود. این برنامه باید شامل غذاهای متنوع و مغذی باشد که تمام نیازهای تغذیه‌ای کودک را برآورده کند. والدین می‌توانند با کمک یک متخصص تغذیه، برنامه غذایی مناسبی برای کودکان خود تهیه کنند. کلینیک تخصصی تغذیه‌ی دکتر جم، با حضور برترین متخصصین تغذیه، همراه سلامتی عزیزان شماست.

منابع

Stunting

Stunting in a nutshell

Nutritional supplements for stunted children