نقش تغذیه در بهبود رشد کودکان کم‌رشد

رشد کودکان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های سلامت و رفاه آنهاست که به صورت کلی تحت تاثیر عوامل ژنتیکی است؛ این تاثیر شامل ویژگی‌های ارثی هستند که از والدین به کودکان منتقل می‌شوند. با این حال، محیط نیز نقش مهمی در تعیین میزان رشد واقعی ایفا می‌کند. در این میان، تغذیه به‌عنوان یکی از موثرترین عوامل محیطی، نقشی حیاتی در حمایت از رشد و توسعه کودکان دارد. تغذیه‌ی صحیح و متعادل کارکردی اساسی در تامین مواد مغذی مورد نیاز برای رشد جسمی و ذهنی کودکان دارد. اما در مواردی که کودکان دچار کم‌رشدی هستند و به میزان کافی رشد نمی‌کنند، اهمیت تغذیه به‌طور ویژه‌ای برجسته می‌شود. کم‌رشدی، که با عدم دستیابی کودکان به قد و وزن مناسب نسبت به سن‌شان مشخص می‌شود، می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله ژنتیک، بیماری‌ها و به ‌ویژه سوء‌تغذیه بروز کند. در این مقاله به بررسی نقش تغذیه در بهبود رشد کودکان کم‌رشد می‌پردازدم و راهکارهایی را برای ارتقای وضعیت تغذیه‌ای آن‌ها ارائه خواهم داد.

کم‌رشدی کودکان چگونه اتفاق می‌افتد؟

کم‌رشدی یکی از مشکلات شایع در کودکان است که می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. این وضعیت اغلب به‌عنوان نشانه‌ای از سوء‌تغذیه، بیماری‌های مزمن یا عوامل محیطی نامطلوب در نظر گرفته می‌شود. کودکان کم‌رشد نه‌تنها از لحاظ جسمی بلکه از نظر ذهنی و روانی نیز ممکن است با چالش‌هایی مواجه شوند. این کودکان بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های عفونی و مشکلات سیستم ایمنی قرار دارند. همچنین، کم‌رشدی می‌تواند بر عملکرد تحصیلی و توسعه مهارت‌های شناختی کودکان تاثیر منفی داشته باشد. به همین دلیل، پرداختن به مسئله‌ی تغذیه و تلاش برای بهبود رشد کودکان کم‌رشد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

مشکلات رایج کودکان کم‌رشد چیست؟

کم‌رشدی در کودکان می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که اغلب به‌صورت ترکیبی عمل می‌کنند.

• سوء‌تغذیه یکی از مهم‌ترین علل کم‌رشدی است که ممکن است به دلیل دسترسی محدود به غذاهای مغذی، عادات غذایی نامناسب، یا عدم آگاهی والدین درباره نیازهای تغذیه‌ای کودکان ایجاد شود.
• بیماری‌های مزمن مانند اختلالات گوارشی، بیماری‌های کبدی و کلیوی، و عفونت‌های مزمن نیز می‌توانند باعث کاهش جذب مواد مغذی و در نتیجه کم‌رشدی شوند.
• عوامل محیطی مانند فقر، عدم دسترسی به آب سالم و بهداشت نامناسب نیز می‌توانند به کم‌رشدی منجر شوند.

نیازهای تغذیه‌ای کودکان برای رشد چیست؟

1- پروتئین‌ها

این واحدهای سازنده در فرآیندهای مختلفی مانند ساخت عضلات، ترمیم بافت‌ها و تولید آنزیم‌ها و هورمون‌ها نقش دارند. کودکان در حال رشد به میزان بیشتری پروتئین نسبت به بزرگسالان نیاز دارند. کمبود پروتئین در رژیم غذایی می‌تواند منجر به کاهش رشد، ضعف عضلات و کاهش قدرت سیستم ایمنی شود. منابع غنی از پروتئین شامل:

• ماهی
• لبنیات
• حبوبات
• تخم‌مرغ
• دانه‌ها و مغزها
• گوشت قرمز و سفید

2- ویتامین‌ها

این مواد مغذی به ‌عنوان کوفاکتورها در واکنش‌های بیوشیمیایی مختلف بدن عمل می‌کنند و برای حفظ سلامت عمومی بدن ضروری‌اند. از جمله ویتامین‌های موثر در رشد کودکان، ویتامین D، A، C و ویتامین‌های گروه B مثل B12 و  B6می‌توان نام برد. این ویتامین‌ها در مواد غذایی زیر یافت می‌شوند:

• جگر
• آجیل
• لبنیات
• حبوبات
• غلات کامل
• زرده تخم‌مرغ
• انواع گوشت قرمز، سفید و ماهی
• میوه‌‌ها (مانند مرکبات، توت‌فرنگی، موز و کیوی)
• سبزیجات برگ سبز تیره (مانند اسفناج و کلم‌پیچ)
• سبزیجات (مانند هویج، سیب‌زمینی شیرین، کدو تنبل، فلفل دلمه‌ای و کلم بروکلی)

3- مواد معدنی

کمبود هر یک از مواد معدنی می‌تواند به مشکلاتی در رشد و سلامت کلی منجر شود. این مواد ضروری رشد شامل کلسیم، آهن، روی و منیزیم است. منابع غذایی غنی از این مواد معدنی به صورت زیر است:

• لبنیات
• حبوبات
• تخم‌مرغ
• غلات کامل
• شکلات تلخ
• دانه‌ها و مغزها
• سبزیجات برگ‌دار
• انواع گوشت قرمز و سفید
• سبزیجات (مانند نخودفرنگی و سبزیجات برگ‌دار)
• غذاهای دریایی (مانند میگو و ماهی‌های چرب قزل‌آلا و کاد)

4- چربی‌های سالم

چربی‌ها به‌عنوان منبع انرژی و ذخیره‌سازی انرژی در بدن عمل می‌کنند و در ساختار سلول‌ها و تولید هورمون‌ها نقش دارند. اسیدهای چرب ضروری مانند امگا ۳ و امگا ۶ برای رشد کلی به خصوص مغز و سیستم عصبی کودکان بسیار مهم‌اند. همچنین چربی‌ها در جذب ویتامین‌های قابل حل در چربی مانند ویتامین‌های A، D،E  و K نقش اصلی را ایفا می‌کنند. بهترین و سالم‌ترین چربی‌ها برای کودکان به شرح زیر است:

• زیتون
• آووکادو
• روغن مغزها
• کره‌ی محلی
• ماهی‌های چرب
• روغن‌های گیاهی

5- کربوهیدرات‌ها

به دلیل نیاز بالای انرژی هنگام رشد، مصرف کافی کربوهیدرات‌ها ضروری است. این مواد به سه دسته ساده، مرکب و فیبری تقسیم می‌شوند. کربوهیدرات‌های ساده (مانند شکر و قندهای موجود در میوه‌ها) سریعا انرژی را فراهم می‌کنند، در حالی که کربوهیدرات‌های پیچیده (مانند غلات کامل و نان‌های سبوس‌دار) به تدریج انرژی آزاد کرده و سطح قند خون را پایدار نگه می‌دارند. کربوهیدرات‌ها باید از منابع سالمی تامین شوند که به صورت زیر است:

• میوه‌ها
• حبوبات
• سبزیجات
• غلات کامل

درمان مشکل کم‌رشدی کودک به چه صورت است؟

1- رژیم غذایی متعادل و مصرف مکمل‌های تغذیه‌ای

 اطمینان حاصل کنید که کودک شما از یک رژیم غذایی متعادل و غنی از پروتئین، کلسیم، ویتامین‌ها (به خصوص ویتامین D و ویتامین A) و مواد معدنی مانند روی و آهن برخوردار است. در صورت نیاز، پزشک ممکن است مصرف مکمل‌های غذایی را توصیه کند. این مکمل‌ها می‌توانند شامل مکمل‌های کلسیم، ویتامین D، آهن، و یا مولتی‌ویتامین باشند.

2- درمان مشکلات هورمونی

برخی از موارد کم‌رشدی و کوتاه‌قدی ناشی از مشکلات هورمونی، به ویژه کمبود هورمون رشد (GH) یا کم‌کاری تیروئید هستند. اگر کمبود هورمون رشد علت کم‌رشدی باشد، پزشک ممکن است درمان با هورمون رشد مصنوعی را تجویز کند. این درمان به صورت تزریق زیرپوستی انجام می‌شود و می‌تواند به افزایش سرعت رشد کودک کمک کند. و اگر کم‌رشدی به دلیل کم‌کاری تیروئید باشد، پزشک ممکن است مصرف هورمون‌های تیروئیدی (لووتیروکسین) را تجویز کند. این درمان می‌تواند به تنظیم متابولیسم بدن و بهبود رشد کمک کند.

3- درمان بیماری‌های مزمن

بیماری‌های مزمن مانند سلیاک، بیماری‌های کلیوی، و بیماری‌های قلبی می‌توانند رشد کودک را تحت تاثیر قرار دهند. درمان موفقیت‌آمیز این بیماری‌ها می‌تواند به بهبود رشد کودک منجر شود.

4- کاهش استرس و بهبود شرایط روانی

استرس و مشکلات روانی می‌توانند بر رشد کودک تاثیر منفی بگذارند. ایجاد یک محیط خانوادگی پایدار و آرام، کاهش استرس و اضطراب کودک، و در صورت لزوم مراجعه به مشاور روان‌شناسی، می‌تواند به بهبود رشد کودک کمک کند.

5- بهبود شرایط محیطی و اجتماعی

دسترسی به تغذیه‌ی مناسب، خدمات بهداشتی، و محیط زندگی سالم از جمله عواملی هستند که می‌توانند در این زمینه مؤثر باشند. والدین باید اطمینان حاصل کنند که کودکشان به مواد غذایی کافی و سالم دسترسی دارد. همچنین، افزایش آگاهی والدین درباره تغذیه کودک می‌تواند کمک‌کننده باشد. پیگیری منظم وضعیت رشد کودک از طریق مراجعه به پزشک و انجام چکاپ‌های دوره‌ای می‌تواند به تشخیص زودهنگام مشکلات رشد و درمان آنها کمک کند.

سخن آخر

در نهایت، می‌توان با برنامه‌ریزی غذایی مناسب، افزایش آگاهی و آموزش، و حمایت از خانواده‌های نیازمند، به بهبود رشد کودکان کم‌رشد کمک کرد و از بروز مشکلات جدی در آینده جلوگیری نمود. تغذیه سالم و متعادل در دوران کودکی، پایه‌ای محکم برای سلامت جسمی و روانی در بزرگسالی فراهم می‌کند. برنامه‌ریزی غذایی مناسب برای کودکان کم‌رشد باید با توجه به نیازهای خاص هر کودک انجام شود. این برنامه باید شامل غذاهای متنوع و مغذی باشد که تمام نیازهای تغذیه‌ای کودک را برآورده کند. والدین می‌توانند با کمک یک متخصص تغذیه، برنامه غذایی مناسبی برای کودکان خود تهیه کنند. کلینیک تخصصی تغذیه‌ی دکتر جم، با حضور برترین متخصصین تغذیه، همراه سلامتی عزیزان شماست.

منابع

Stunting

Stunting in a nutshell

Nutritional supplements for stunted children

رژیم یک اصطلاح گسترده است که روش‌های مختلف محدود کردن مصرف غذا برای دوره‌های خاص را شامل می‌شود. یکی از این روش‌ها رژیم فستینگ است، که در آن شما دوره‌های غذا خوردن و خودداری از غذا را در بازه‌ی زمانی مشخصی خواهید داشت.

رژیم فستینگ چه اهدافی دارد؟

• یکی از اصلی‌ترین اهداف کاهش وزن است.
• هدف دیگر پاکسازی عمومی، بالخصوص پاکسازی گوارشی است.
• مورد دیگر افزایش متابولسم و بهبود فرآیند آن است؛ سلامت متابولیسم نشان دهنده‌ی این است که بدن چه مقدار و به چه کیفیت انرژی را پردازش می‌کند.
• تداوم و پایبندی به این رژیم در تنظیم اشتهای شما موثر است آن‌گونه که با افزایش احساس سیری، مشکل گرسنگی کاذب و ریزه خواری را رفع می‌کند.
• از اهداف اجرای این رژیم می‌توان به بازگرداندن تعادل به قسمت‌های مختلف بدن اشاره کرد؛ مانند تعادل در فشار خون، بهبود سطح قند خون، ترمیم سلول‌های آسیب دیده و محافظت از سلامت مغز.
• رژیم فستینگ در کنار روند برخی از درمان‌ها مانند درمان انواع تومور و سرطان می‌تواند نقش پررنگی را ایفا کند؛ این مزایا شامل کاهش عوارض جانبی داروها، افزایش اثربخشی درمان، کاهش سرعت رشد و انتشار تومور است.

انواع رژیم فستینگ چیست؟

• 8-16: در این روش کل روز شما به دو قسمت تقسیم می‌شود. 16 ساعت در موقعیت فستینگ و 8 ساعت باقی مانده را مجاز به دریافت کالری هستید؛ که این ساعات می‌تواند به دو، سه یا بیشتر وعده‌ی غذایی قسمت شود.
• 2-5: در این روش تقسیم بندی بر اساس بازه‌ی هفتگیست؛ بدین صورت که غذا خوردن در 5 روز از هفته به صورت معمول انجام شده و2 روز باقی مانده کالری دریافتی شما محدود به 500-600 کالری در روزمی‌شود.
• 24 ساعته: در این روش 1 الی 2 مرتبه در هفته فست 24 ساعته انجام می‌شود.
• فستینگ متناوب: روش اجرای این نوع فستینگ یک روز در میان است؛ بدین صورت که شما در یک روز حجمی نرمال از کالری دریافت کرده و سپس در روز بعد از دریافت هر مقداری کالری اجتناب می‌کنید.
• رژیم غذایی جنگجو: این رژیم یکی از اولین رژیم‌های غذایی محبوب بود که تداعی کننده‌ی نوعی از فستینگ متناوب به شمار می‌آید. آن‌گونه که فقط مقدار کمی از میوه‌ها و سبزیجات خام در طول روز مجاز است؛ اما در شب خوردن یک وعده‌ی غذایی بزرگ مانعی ندارد.

در رژیم فستینگ چه اتفاقاتی را در بدن رقم می‌زند؟

8 الی 14 ساعت ابتدایی

• بدن شروع به استفاده از قند موجود در خون و گلیکوژن می‌کند و همین باعث تثبیت قندخون می‌شود.
• نگران نباشید! بدن با ادامه‌ی فستینگ از پروتئین‌های ماهیچه‌ای استفاده نمی‌کند، چرا که هورمون‌هایی مانع این امر هستند؛ ماهیچه‌ها حدود 50 درصد گلوکز و 50 درصد چربی استفاده می‌کنند، پس به طور کلی راندمان متابولیسم افزایش پیدا می‌کند.
• افزایش ترشح هورمون رشد را شاهد هستیم که با ادامه‌ی فستینگ نیز افزایش می‌یابد.

14 الی 24 ساعت ناشتایی

• چربی‌ها تبدیل به کتون می‌شوند و هوس‌های غذایی کاهش می‌یابد.
• استرس کاهش پیدا می‌کند.
• انرژی بدن افزایش می‌یابد.
• عملکرد شناختی مانند وضعیت حافظه و تمرکز ارتقا پیدا می‌کند.

24 الی 36 ساعت ناشتایی

• روند چربی سوزی با سرعت بالایی در حال انجام است.
• تخلیه‌ی گلیکوژن کبد آغاز شده و بدن بیشتر از کتون‌ها به عنوان سوخت جایگزین استفاده می‌کند؛ اگر به طور مثال کبد چربی دارید بدن آن چربی را به کتون تبدیل کرده و در ادامه از این منبع انرژی استفاده می‌کند.
• التهاب سراسری بدن به طرز قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند.
• در این حالت شرایطی مانند خودایمنی،آرتروز و بورسیت رو به بهبودی می‌روند.
• وضعیت کلی روده در 24 ساعت به بعد ارتقای قابل توجهی دارد، چرا که در ساعات اخیر نیاز به فعالیت مکرر به همراه تحریک کیسه صفرا ندارد.
• قلب عاشق کتون‌هاست، اینطور که رابطه‌ی قلب با کتون‌ها بسیار بهتر از گلوکزهاست، بنابراین پس از این ساعات بدن شروع به بهبود عملکرد قلبی-عروقی نیز می‌کند.
• در عملکرد مغز چیزی به نام BDNF وجود دارد که به ساخت سلول‌های جدید مغزی کمک می‌کند، و تقویت این عملکرد در این ساعات اتفاق می‌افتد.

36 الی 48 ساعت ناشتایی

• بدن فرآیند اتوفاژی را آغاز می‌کند، بدین صورت که پروتئین‌ها و میکروب‌های مفید آسیب دیده را بازیافت کرده و خود ترمیمی بدن آغاز می‌شود.
• در فرآیند اتوفاژی، بدن سلول‌های سرطانی را نیز از بین می‌برد و شرایط کوچک شدن برخی از تومورهای خاص نیز فراهم می‌شود.
• همچنین شما شروع به تحریک سلول‌های بنیادی می‌کنید؛ این سلول‌ها لزوما برای بخشی خاص از بدن تمایز نیافته‌اند. بنابراین هر بخش از بدن که نیاز به ترمیم بافت دارد از این سلول‌ها استفاده می‌کند.

 48 الی 60 ساعت ناشتایی

• در این ساعات حساسیت به انسولین به خوبی عمل می‌کند؛ فلذا مقاومت به انسولسن به مقدار قابل توجهی از بین می‌رود.
• بدن به دنبال پروتئین برای سوخت و ساز نمی‌رود و به همین علت از عضلات شما در این ساعات محافظت می‌شود.

60 الی 72 ساعت ناشتایی

• سیستم ایمنی بدن به حد قابل توجهی ارتقا پیدا می‌کند.
• انتشار سلول‌های بنیادی در حال افزایش است.
• اگر به دنبال پوستی جوان‌تر هستید یا سلول‌های مغزی بیشتری می‌خواهید، یا سلامت قلب و روده برای شما اهمیت دارد فستینگ را تا این ساعات ادامه دهید.

10 اشتباه فستینگ که باید از آن‌ها اجتناب کرد

• ننوشیدن آب کافی: کم آبی بدن در دوره‌های فستینگ رایج است. برای جلوگیری از سردرد، خستگی و ناراحتی‌های کلیوی از هیدراته بودن بدن خود مطمئن شوید.
• پرخوری پس از اتمام بازه‌ی فستینگ: ممکن است پس از یک فست طولانی وسوسه شوید که زیاده روی کنید. به وعده‌های غذایی متعادل و غنی از مواد مغذی پایبند باشید تا اثرات مثبت فستینگ را از بین نبرید. در عین حال به سیستم گوارشی خود نیز شوک وارد نکنید.
• عدم دریافت مواد غذایی به اندازه‌ی کافی در بازه‌ی مجاز خوردن: برخی از افراد رژیم فستینگ را با دیگر رژیم‌ها مانند رژیم مبتنی بر کاهش دریافت کالری روزانه اشتباه می‌گیرند! و همین امر باعث آسیب‌ها و تبعات جدی بر سلامتی فرد می‌شود؛ از جمله کاهش متابولیسم، از دست دادن عضلات، ریزش مو و… . اطمینان حاصل کنید که وعده‌های غذایی منظم و متعادلی را در طول بازه‌های مجاز غذا خوردن خود دارید.
• گوش ندادن به بدن: فستینگ می‌تواند چالش برانگیز باشد. اگر هرگونه عوارض جانبی شدید مانند سرگیجه، ضعف شدید، بی‌هوشی را تجربه کردید، بلافاصله رژیم فستینگ را متوقف کنید و برای ادامه با متخصص تغذیه مشورت کنید.
• اولویت ندادن به خواب: خواب برای حفظ سلامت کلی اهمیت ویژه دارد و می‌تواند به ویژه در طول فستینگ مهم باشد. هر شب 7 الی 9 ساعت خواب با کیفیت را در برنامه‌ی خود داشته باشید.
• ورزش بیش از حد شدید در طول فستینگ: در حالی که فعالیت سبک خوب است، تمرینات شدید ممکن است در طول دوره چالش برانگیز باشد. برنامه‌ی تمرینی خود را تنظیم کنید یا قبل از ورزش شدید، یک میان وعده سبک بخورید.
• استفاده از رژیم فستینگ به عنوان راه حل سریع کاهش وزن: فستینگ باید یک تغییر و سبک زندگی پایدار باشد، نه یک راه حل سریع و موقتی. برای کاهش وزن اصولی روی عادات سالم از جمله ورزش منظم و رژیم غذایی متعادل تمرکز کنید.
• عدم مشورت با پزشک: مهم است که با احتیاط و تحت راهنمایی یک متخصص تغذیه این مسیر جدید را آغاز کنید. چرا که متخصص با نظارت بر پروفایل فردی شما و بررسی انواع مختلف رژیم فستینگ، مزایای بالقوه و ریسک ها، می‌تواند به شما درتصمیم‌گیری آگاهانه کمک کند تا اطمینان حاصل کنید که این روش برای شما امن و مناسب است.
• روزه گرفتن برای مدت طولانی: با دوره‌های کوتاه فست را شروع کنید و به تدریج مدت زمان را افزایش دهید. از تکرار بدون فاصله‌ی فستینگ خودداری کنید، زیرا می‌تواند منجر به سوء تغذیه و سایر عوارض سلامتی شود.
• عدم پذیرش شکست‌ها: در صورت لغزش ناامید نشوید. با اعتماد به نفس و در اسرع وقت به برنامه‌ی رژیمی خود برگردید.

نکات آسان ساز رژیم فستینگ

اگر نگرانی دارید که شاید رژیم فستینگ برای شما دشوار باشد و احساس ضعف کنید، در ادامه چند ترفند برای آسان‌تر کردن این مسیر بیان شده است.

• هیدراته بمانید: برای کاهش گرسنگی، و ​​جلوگیری از کم آبی بدن نوشیدن کافی آب و مایعات ضروری است. دمنوش‌های گیاهی مانند چای سبز یا چای زنجبیل در عین آرامش بخشی می‌توانند به کاهش گرسنگی کمک کنند.
• به مواد اولیه‌ی غذایی دقت کنید: به طور مثال روی غذاهای پر فیبر تمرکز کنید. غذاهایی مانند سبزیجات، میوه‌ها و غلات می‌توانند به شما کمک کنند برای مدت طولانی‌تری احساس سیری کنید.
• از سرکه‌ سیب استفاده کنید: ترکیب یک قاشق غذاخوری سرکه سیب در یک لیوان آب کمک‌ می‌کند احساس گرسنگی در طول فستینگ بسیار کمرنگ‌تر باشد؛ چرا که این ترکیب قندخون و انسولین رو متعادل می‌کند.
• سعی کنید بخوابید: کم‌خوابی اثر عجیب و مستقیمی روی میل به غذاخوردن و سطح قندخون دارد؛ پس به دنبال تنظیم یک خواب کافی و با کیفیت باشید.
• نمک دریایی مصرف کنید: از عوارض کمبود نمک در بدن احساس خستگی و ضعف است، و همچنین سخت به خواب رفتن نیز از اثرات جانبی کمبود نمک به شمار می‌رود.

رژیم فستینگ برای چه افرادی توصیه نمی‌شود؟

اگرچه الگوی منظمی از غذا خوردن می‌تواند بخشی از یک سبک زندگی سالم باشد، اما قبل از هر چیز در نظر گرفتن شرایط فردی و موقعیتی اهمیت ویژه دارد. گروهی مانند افراد با وضعیت خاص پزشکی به طور کلی باید از رژیم‌های فستینگ اجتناب کنند، یا حداقل قبل از شروع با یک متخصص تغذیه مشورت کنند؛ به طور مثال:

• دیابت: فستینگ می‌تواند به میزان قابل توجهی بر سطح قندخون تاثیر بگذارد و ممکن است برای افراد مبتلا به دیابت، به ویژه آن‌هایی که قندخون نامتعادلی دارند، ایمن نباشد.
• بیماری‌های کلیوی یا کبدی: روزه گرفتن می‌تواند فشار بیشتری بر این اندام‌ها وارد کند، بنابراین به طور کلی برای افراد مبتلا به مشکلات حاد کلیوی یا کبدی توصیه نمی‌شود.
• بیماری‌های قلبی: برخی از بیماری‌های قلبی ممکن است با فستینگ تشدید شوند، بنابراین مشورت با متخصص قلب ضروری است.
• سوء تغذیه: فستینگ می‌تواند وضعیت سوء تغذیه را وخیم‌تر کند و سلامتی افرادی که متعد کمبودهای تغذیه‌ای هستند را به خطر بیاندازد.
• زنان باردار یا شیرده: به دلیل خطرات احتمالی برای مادر و جنین یا نوزاد، معمولا فستینگ برای زنان باردار یا شیرده توصیه نمی‌شود.

نکته‌ی حائز اهمیت این است که حتی در بین این گروه‌ها، برخی از افراد ممکن است بتوانند با خیال راحت تحت راهنمایی و نظارت یک متخصص تغذیه رژیم فستینگ بگیرند.

ارزیابی حرفه‌ای همیشه بهترین و امن‌ترین گزینه است؛ فلذا قبل از شروع هر رژیم غذایی جدید با پزشک خود مشورت کنید.

دپارتمان تغذیه‌ی دکتر جم، با حضور برترین‌های تغذیه با طراحی برنامه‌ای حرفه‌ای بر اساس پروفایل فردی، همراهی متبحر و متخصص برای شما هستند تا با کیفیت بالایی به اهداف سلامتی خود دست پیدا کنید.

چرا مراقبت پس از جراحی قلب اهمیت دارد؟

بیماری‌های قلبی عروقی به عنوان یکی از جدی‌ترین و شایع‌ترین تهدیدات سلامتی شناخته می‌شوند. در بیشتر موارد با اصلاح سبک زندگی می‌توان از وقوع یا پیشرفت بیماری جلوگیری کرد؛ اما گاهی اوقات عمل جراحی قلب و عروق تنها گزینه‌ی ممکن برای حفظ سلامتی است. به همان اندازه که جراحی قلب در بازگرداندن سلامتی اثربخشی دارد، مراقبت‌های خانگی پس از جراحی نیز در دست یابی به بهبودی کامل موثرند. این مراقبت‌های پس از جراحی دلایل متعددی دارد از جمله:

• مدیریت درد
• پیشگیری از عفونت
• تضمین بهبهودی بیمار
• کاهش عوارض و خطرات جراحی
• توان‌بخشی هر چه سریع‌تر به قلب

در ادامه به بهترین و مهم‌ترین موارد مراقبتی پس از جراحی قلب می‌پردازم.

مراقبت های بعد از عمل قلب باز در منزل

1- استراحت کافی

• در هفته‌های اول پس از جراحی، بدن به استراحت نیاز دارد. به بدن خود زمان کافی برای استراحت دهید.
• خواب کامل و با کیفیت به همراه فراهم کردن محیطی آرامش‌بخش از ضروریات است.

2- کنترل وضعیت عمومی

• فشار خون خود را مرتب اندازه‌گیری کنید.
• سعی کنید سطح کلسترول خون خود را پایین نگه دارید.
•  از مواد و مواردی که باعث شدید شدن تپش قلب می‌شود جلوگیری کنید.
• در صورت داشتن دیابت، قند خون خود را به دقت کنترل کنید.

3- مصرف داروها

•  داروهای تجویز شده را به موقع و دقیقا طبق دستور پزشک مصرف کنید. این داروها تکمیل کننده‌ی فرآیند درمان است و معمولا شامل مسکن‌ها، داروهای ضد انعقاد خون، داروهای کنترل فشار خون و سایر داروهای مورد نیاز است.
• از تغییر دادن دوز یا نوع داروها بدون مشورت با پزشک پرهیز کنید.
• همچنین از مصرف داروهای بدون نسخه خودداری کنید.

4- تغذیه‌ی مناسب

• رژیم غذایی سالم و ارگانیک از مهم‌ترین موارد مراقبت‌های پس از جراحی محسوب می‌شود.
• مصرف مواد زیر را محدود کرده و به حداقل برسانید: نمک، چربی‌ها و روغن‌های ناسالم، گوشت‌های فرآوری شده، قند مصنوعی، قهوه و انواع انرژی‌زا، غذاهای فرآوری شده، لبنیات چرب، غذاهای پرکلسترول
• مواد غذایی مفید برای سلامت قلب را در سبد غذایی خود قرار دهید؛ مانند: پروتئین‌های سالم، میوه‌ها و سبزیجات قرمز و سبز، آجیل‌ها و دانه‌های مغذی، غلات کامل، چربی‌های سالم، محصولات لبنی کم چرب، مصرف کافی آب و مایعات، غذاهای غنی از پتاسیم، ویتامین D و امگا 3

5- کنترل وزن

• وزن خود را کنترل کنید و در محدوده‌ی سالم نگه دارید.
• در صورت مستعد بودن افزایش وزن در حالت کم‌تحرکی، از رژیم‌های تخصصی و مناسب خود استفاده کنید.

6- مراقبت از زخم

• جراحی قلب، به‌ویژه زمانی که همراه بازکردن قفسه‌ی سینه باشد، می‌تواند خطر عفونت را افزایش دهد.
• زخم و محیط اطراف آن را تمیز و خشک نگه دارید.
• استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های تجویزی پزشک برای پیشگیری از عفونت‌ها ضروری است.
• دستورالعمل‌های پزشک را در مورد نحوه‌ی تعویض پانسمان و مراقبت از زخم‌ها رعایت کنید.
• هر گونه علائم عفونی مانند قرمزی، تورم یا ترشحات غیر عادی را فورا به پزشک گزارش دهید.
• تا بهبودی کامل از حمام‌های طولانی یا شنا کردن خودداری کنید.
• از استعمال هرگونه کرم، پماد، ترمیم کننده بر روی زخم‌ها بدون مشورت با پزشک پرهیز کنید.

7- مراقبت از تنفس

• مراقبت و تمرین‌های تنفسی معمولا بلافاصله پس از جراحی شروع می‌شوند و تا چند هفته پس از آن ادامه می‌یابند.
• بسته به وضعیت بیمار و توصیه‌های پزشک، هدف اصلی این تمرینات بهبود تنفس، جلوگیری از عفونت‌های ریوی، جلوگیری از تجمع مایعات و مخاط در ریه‌ها و تسریع در بهبودی بیمار است.
• به منظور افزایش حجم ریه این تمرینات یا توسط خود فرد به صورت نفس‌های عمیق؛ یا به وسیله‌ی اسپیرومتر تشویقی انجام می‌شود.
• همچنین به بیمار آموزش داده می‌شود که چگونه به طور صحیح و بدون آسیب سرفه کند. معمولا بیمار با نگه‌داشتن یک بالش به سینه‌ی خود می‌تواند درد را کاهش داده و راحت‌تر سرفه کند.

8- حفظ سلامت روان

• از روش‌های علمی کاهش استرس مانند عبادت، مدیتیشن و یوگا استفاده کنید.
• از خانواده و دوستان خود برای حمایت عاطفی کمک بگیرید.
• در صورت نیاز، از مشاور یا روانشناس کمک بگیرید.

9- ترک عادات ناسالم

• از سیگار و دیگر دخانیات کشیدن خودداری کنید، زیرا به شدت به سلامت قلب و ریه‌ها آسیب می‌رساند.
• از مصرف الکل پرهیز کنید، چرا که با داروهای شما تداخل خواهد داشت و فشار خون را افزایش می‌دهد.
• از نشستن یا دراز کشیدن برای مدت زمان طولانی بدون حرکت خودداری کنید و هر چند ساعت یک بار به آرامی حرکت کنید.

10- انجام فعالیت فیزیکی ملایم

• فعالیت‌های سبک مانند پیاده‌روی را شروع کنید و به تدریج شدت و مدت آن را افزایش دهید.
• از انجام فعالیت‌های شدید بدنی مثل بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید تا زمانی که پزشک اجازه دهد.
• تا زمان بهبودی کامل استخوان‌های قفسه سینه از فعالیت‌های سخت ورزشی و بدنی مانند دویدن، پریدن و تمرینات سنگین خودداری کنید.
• همچنین از فعالیت‌هایی خانگی که نیاز به ایستادن طولانی و فشار آوردن به بدن دارند، مانند جارو زدن، شست و شو، آشپزی طولانی و … پرهیز کنید.
• با مشورت پزشک، می‌توانید تمرینات استقامتی با وزنه‌های سبک (1 تا 2 کیلوگرم) انجام دهید تا به تدریج قدرت عضلانی خود را بازسازی کنید.

11- مراجعه به پزشک

• ارتباط خود را با پزشک قطع نکنید و ملاقات‌ و پیگیری خود را طبق برنامه انجام دهید.
• پیگیری و بررسی وضعیت شما به طور مداوم موجب می‌شود هر گونه عوارض و وضعیت نابهنجار به موقع شناسایی و درمان شود.
• در صورت بروز علائمی مانند درد شدید قفسه‌ی سینه، تنگی نفس شدید، تب بالا یا هر گونه علامت غیر عادی دیگر، فورا به پزشک مراجعه کنید.
• روند بهبودی و اطلاعات لازم در مورد وضعیت خود را از منبع معتبر یعنی پزشک خود کسب کنید؛ و از اعتماد کردن به افراد غیرمتخصص دوری کنید.

12- توجه به حالت بدن

• هنگام نشستن و برخاستن از حالت‌های مناسب استفاده کنید که به قفسه‌ی سینه و اسکلت‌بندی کلی فشار وارد نشود.
• در صورت توصیه‌ی پزشک، از کمربند طبی برای پشتیبانی استفاده کنید. این نوع کمربند با ایجاد فشردگی کنترل‌شده‌ای بر قفسه‌ی سینه، حرکت آن را محدود می‌کند. در چنین وضعیتی از مشکلات احتمالی نظیر خون‌ریزی، عفونت بافت‌ها و … جلوگیری می‌شود؛ و به همین علت در مهار درد و ترمیم زخم‌های جراحی تاثیر بسیاری دارد.
  
  

سخن آخر

با رعایت این نکات، بهبودی سریع‌تر و بی خطرتری را پس از جراحی قلب خواهید داشت و از بروز عوارض احتمالی جلوگیری می‌کنید. این مراقبت‌ها نیازمند همکاری شخص بیمار، خانواده‌ی او و تیم پزشکی است تا بهترین نتایج ممکن پس از جراحی قلب حاصل شود. به یاد داشته باشید که همیشه با پزشک خود در مورد هر گونه فعالیت یا تغییر در برنامه‌ی روزانه مشورت کنید. تا بازیابی کامل سلامتی فرصت مناسبی برای تنظیم سبک زندگی سالم و ترک عادات ناسالم است. مشاوره از متخصصان قلب و عروق و تغذیه در این مسیر امن‌ترین و بهترین گزینه است. در کلینیک تخصصی دکتر جم، با حضور برترین متخصصان قلب و عروق و تغذیه همراه سلامتی شما هستیم.

منابع

Heart Surgery Recovery Tips: From Wound Care to Exercise (webmd.com)

What’s the Best Diet After Heart Bypass Surgery? (healthline.com)

Postoperative care after cardiac surgery – UpToDate

بیماری‌های قلبی عروقی جزو جدی‌ترین تهدید کنندگان سلامتی به شمار می‌آیند. در بسیاری از موارد می‌توان این مشکلات را با اصلاح سبک زندگی، مصرف دارو یا روش‌های غیر تهاجمی درمان کرد. با این حال، گاهی اوقات جراحی قلب یک پیشامد غیر قابل اجتناب است. این جراحی به دلایل مختلفی از جمله رفع انسداد عروق کرونر، تعویض دریچه‌های قلبی معیوب و نارسایی قلبی انجام می‌شود. به موازات جراحی، مراقبت‌های پیش از جراحی نیز می‌تواند اثر عمل و سرعت بهبودی را افزایش دهد. اگر جراحی قلب در آینده‌ی پیش روی شماست، می‌توانید با اصلاح سبک زندگی و تغذیه‌ای، خود را آماده کنید.

چرا رژیم غذایی من قبل از جراحی مهم است؟

به طور کلی تغذیه‌ی خوب برای رشد، سالم بودن و پیشگیری از انواع بیماری‌ها به ویژه بیماری‌های قلبی حیاتی است. مصرف مواد خوراکی غنی و مفید برای قلب به شما کمک می‌کند:

• سرعت بهبودی پس از جراحی را افزایش می‌دهد؛
• التهاب پس از جراحی را کنترل و به راحتی رفع می‌کند؛
• هر چه سریع‌تر انرژی و توان را به بدن باز می‌گرداند؛
• بدن شما در برابر عوارض جانبی احتمالی مانند عفونت مقاوم می‌شود؛
• باعث حفظ و بهبود سطح قند خون در حین و پس از جراحی می‌شود؛
• به بهبود وضعیت روده‌ها پس از جراحی کمک می‌کند تا هر چه سریع‌تر به عملکرد طبیعی خود بازگردند.

بهترین مواد غذایی قبل از جراحی قلب

در هفته‌ها و مخصوصا در روزهای قبل از جراحی لازم است کالری کافی، پروتئین، مواد معدنی و انواع ویتامین‌ها را مصرف کنید.

• پروتئین: در این جراحی نیاز بدن به پروتئین افزایش می‌یابد. استرس ناشی از جراحی باعث نیاز بدن به پروتئین می‌شود. همچنین بدن برای ترمیم جراحات و حفظ بافت عضلانی به پروتئین نیاز دارد. توصیه می‌شود 25 تا 35 گرم پروتئین سبک در هر وعده‌ی غذایی مصرف شود. انتخاب‌های سالم مانند گوشت قرمز بدون چربی، ماهی، گوشت ماکیان، لوبیا، تخم مرغ، پنیر، آجیل، محصولات لبنی، محصولات پروتئینی گیاهی و نوشیدنی‌های پروتئینی هستند.
• مایعات: نوشیدن مایعات در روزهای منتهی به جراحی اهمیت ویژه‌ای دارد؛ زیرا از دهیدراته شدن بدن در حین و پس از جراحی پیشگری می‌کند. مایعات کربوهیدراتی نیز علاوه بر تامین و حفظ انرژی مورد نیاز شما در هنگام بی‌هوشی، به بالانس شدن قند خون و جلوگیری از تحلیل رفتن ماهیچه‌ها در زمان استراحت نیز کمک می‌کند.
• کربوهیدرات: غلات کامل، مثل گندم کامل، جو دوسر، ارزن، برنج قهوه‌ای، کینوا، نان سبوس‌دار باید جای غلات تصفیه شده و سفید را بگیرند. چرا که کربوهیدرات‌های تصفیه شده خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر قلب را افزایش می‌دهند.؛ در صورتی که غلات کامل محافظ سلامت قلب و عروق هستند. کاهش یا افزایش 1 الی 2 وعده‌ی اضافی در روز از کربوهیدرات‌های تصفیه شده خطر مشکلات قلبی را در حدود 10 الی 20 درصد کاهش یا افزایش می دهد. دقت کنید که حجم کربوهیدرات قبل از جراحی قلب باید کاهش یابد.
• میوه: فیبر میوه از جذب بیش از حد قند جلوگیری می‌کند، که این امر در متعادل نگه داشتن قند خون قبل از جراحی اهمیت ویژه دارد. همچنین میوه‌ها دارای آنتی‌اکسیدان و انواع ویتامین‌ها هستند؛ به همین دلیل باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شوند و از عوارض جانبی و عفونت پس از جراحی پیش‌گیری می‌کنند. مناسب‌ترین میوه‌ها برای قلب، میوه‌های قرمز و سبز هستند؛ مانند زغال اخته، توت فرنگی، تمشک، شاه‌توت، انار، آلو سیب قرمز و سبز، خیار و … هستند.
• سبزیجات: سبزیجات دارای برگ سبز مانند اسفناج، کلم پیچ، کرفس، و سبزیجات قرمز مانند گوجه و لبو و… به دلیل غنی بودن از ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها شناخته می‌شوند، و به ویژه منبع خوبی از ویتامین K هستند که به محافظت از شریان‌ها و جلوگیری از لخته شدن خون کمک می‌کنند. سبزیجات همچنین سرشار از نیترات‌های غذایی هستند که باعث کاهش فشار خون می‌شوند و سفتی شریانی را کاهش داده و عملکرد سلول‌های پوشاننده‌ی رگ‌های خونی را بهبود می‌بخشند.
• سیر: وجود ترکیبی به نام آلیسین در سیر فواید بسیاری برای قلب دارد؛ از جمله تنظیم فشار خون و جلوگیری از تجمع پلاکت‌ها که خطر لخته شدن خون و سکته را کاهش می‌دهد. سیر را حتما به صورت خام مصرف کنید یا له کرده و اجازه بدهید برای چند دقیقه قبل از پخت استراحت کند، این امر باعث می‌شود تا آلیسین سیر افزایش یابد. همچنین سیر سیاه آنتی‌اکسیدان بیشتری نسبت به سیر عادی دارد، و این به علت استراحت و تبدیل آلیسین سیر تازه به آنتی‌اکسیدان در سیر سیاه است.
• روغن: روغن مناسب یکی از مهم‌ترین اجزای یک رژیم سالم است؛ اهمیت انتخاب روغن به این دلیل است که در دمای بالا تغییرات شیمایی در آن ایجاد نشود، و همچنین باعث افزایش کلسترول و ایجاد رسوب نیز نشود. بهترین انواع روغن برای سلامت قلب روغن ماهی، روغن زیتون، روغن بذر کتان و روغن نارگیل است.
• امگا 3: ماهی‌های روغنی حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ به دلیل خاصیت ضد التهابی برای قلب مفیدند و در متعادل کردن کلسترول و تری گلیسیرید خون نیز موثرند. ماهی سالمون، قزل آلا، ماهی تن و ساردین از جمله ماهی‌های حاوی امگا ۳ هستند.
• ویتامینD: توصیه می‌شود استفاده از مواد غذایی حاوی ویتامین D را در رژیم غذایی خود بگنجانید؛ موادی مثل زرده‌ی تخم مرغ، روغن جگر ماهی، محصولات لبنی و… . چرا که این ویتامین در بهبود جراحات و زخم‌های جراحی بسیار موثر است؛ به ویژه ترمیم قفسه‌ی سینه که به منظور دسترسی به قلب شکافته می‌شود.
• لبنیات: مصرف لبنیات با کاهش سطح کلسترول بد و کاهش خطر ابتلا به فشار خون بالا مرتبط است. اما دقت کنید لبنیات مناسب برای بیماران قلبی، لبنیات بدون چربی یا کم چرب، و بدون آرد یا نشاسته است؛ چرا که پس از جراحی قلب، دریچه، عروق و رگ‌ها باید تمیز نگه داشته شوند. به این معنا که مواد غذایی باید کمترین رسوب چربی را در عروق و شریان‌ها ایجاد نمایند. بنابراین ضرورت استفاده از لبنیات کم چرب اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند.
• آجیل و دانه‌ها: انواع گردو، بادام، فندق، ماکادمیا، دانه‌ی چیا، شاهدانه، کتان، خشخاش و … منبع عالی از فیبر، چربی‌های غیراشباع و ریزمغذی‌هایی مانند منیزیم، مس و منگنز هستند؛ یعنی مواد مغذی و مهمی که می‌توانند به حفظ سلامت و ترمیم قلب کمک کنند. تحقیقات گسترده‌ای نشان می‌دهد که خوردن این آجیل و دانه‌ها می‌تواند تاثیر قدرتمندی بر سطح کلسترول داشته باشد و شریان‌ها را پاک نگه دارد.

سخن آخر

شما مهمترین عضو تیم مراقبت‌های تغذیه‌ای خود هستید. بهبودی شما به مشارکت فعال خود شما بستگی دارد. با این‌ حال برای داشتن بهترین رژیم غذایی قلبی بهتر است به نظر متخصص قلب یا یک متخصص تغذیه توجه کرد و با ایجاد تغییرات مفید در عادات غذایی، قلبی سالم‌تر و زندگی شاداب‌تری داشت. اگر دچار بیماری قلبی یا مستعد آن هستید، حتما برای دریافت رژیم غذایی بیماران قلبی عروقی به متخصص قلب و عروق یا دکتر تغذیه مراجعه کنید. در کلینیک تخصصی دکتر جم، با حضور برترین متخصصان قلب و عروق و تغذیه همراه سلامتی شما هستیم.

منابع

17 Incredibly Heart-Healthy Foods

داشتن یک رژیم غذایی غنی از مواد مغذی و طبیعی، بخش مهمی از سبک زندگی سالم برای بیماران قلبی است. این در حالی است که در اکثر مواقع به توصیه‌های غذایی پرداخته می‌شود، اما از محدودیت‌های غذایی کمتر صحبت می‌شود. گاهی مواقع پرهیز از محدودیت‌ها مهم‌تر از مصرف غذاهای مفید اهمیت دارد. در ادامه‌ی مقاله به معرفی و تبیین مهم‌ترین محدودیت‌های غذایی برای بیماران قلبی پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید.

چرا توجه به رژیم غذایی در بیماران قلبی اهمیت دارد؟

برخی مواد غذایی مناسب شرایط خاص جسمی نیستند و بدن توانایی و کشش لازم را برای پذیرش آن‌ها ندارد. به همین جهت در صورت استفاده، بدن از حالت ثبات خارج شده و ممکن است خطرات اجتناب ناپذیری اتفاق بیوفتد. با رعایت پرهیزات در صدد کنترل موارد زیر هستیم:

• کنترل فشار خون
• حفظ تعادل سطح کلسترول
• جلوگیری از ایجاد پلاک
• کاهش التهاب
• کاهش خطر حمله قلبی
• کنترل وزن
• کاهش وابستگی به دارو

چه غذاهایی برای بیماران قلبی مضر است؟

1- چربی‌های ترانس

خوراکی‌هایی مثل تنقلات با ارزش غذایی کم، انواع پفک و چیپس، اکثر کیک و شیرینی‌ها، خامه‌ی غیر لبنی، غذاهای نیمه آماده و… حاوی چربی‌های ترانس هستند. این چربی‌ها سطح کلسترول بد را افزایش می‌دهند؛ و همین منجر به گرفتگی شریان‌ها می‌شود.

از طرفی میزان کلسترول خوب را نیز کاهش می‌دهند؛ که همین باعث افزایش خطر تشکیل پلاک و بیماری قلبی می‌شود. علاوه بر این‌ها باعث اضافه وزن و چاقی نیز می‌شوند؛ چرا که غذاهای سرشار از چربی ترانس اغلب دارای کالری متراکم و فاقد مواد مغذی هستند و همین امر به افزایش وزن و چاقی کمک می‌کند.

۲- چربی‌های اشباع شده

در مواد غذایی مثل انواع گوشت قرمز، گوشت ماکیان، انواع محصولات لبنی و غذاهای فست‌فودی، سس‌ها و… دیده می‌شود. این چربی‌ها باعث افزایش سطح تری‌گلیسیرید در خون می‌شوند؛ تری گلیسیرید بالا با افزایش خطر بیماری قلبی مرتبط است و می‌تواند باعث سخت شدن و ضخیم شدن دیواره‌ی سرخرگ‌ها باشد.

همچنین باعث افزایش کلسترول بد می‌شوند؛ که همین منجر به تصلب شرایین و افزایش خطر بیماری قلبی و سکته می‌شود. مواد غذایی سرشار از چربی‌های اشباع شده می‌توانند حساسیت به انسولین را مختل کنند و تنظیم سطح قند خون را برای بدن دشوارتر کنند.

۳- نمک و غذاهای با سدیم بالا

مانند غذاهای فرآوری شده، انواع کنسرو، فست‌فود، تنقلات نمکی و … . این غذاها فشار خون را افزایش داده و باعث ایجاد فشار اضافی بر رگ‌های خونی می‌شوند، که ممکن است منجر به سکته شود.

افزایش فشار خون قلب را وادار می‌کند تا برای پمپاژ خون بیشتر کار کند که همین منجر به ضخیم شدن عضله‌ی قلب می‌شود و با گذشت زمان قلب را ضعیف کرده و باعث نارسایی قلبی می‌شود. سدیم باعث می‌شود بدن آب را در خود حفظ کرده و حجم خونی را که قلب باید پمپ کند افزایش می‌دهد؛ این می تواند منجر به تورم و افزایش فعالیت قلب شود.

۴- کافئین

میزان مصرف قهوه، چای سیاه، نوشابه و نوشیدنی‌های انرژی‌زا باید به دلیل جلوگیری از تحریک قلب توسط کافئین محدود شود. کافئین با تحریک سیستم عصبی مرکزی می‌تواند ضربان قلب را افزایش دهد. برای بیماران قلبی، به ویژه آن‌هایی که آریتمی یا سایر اختلالات ریتم قلب دارند، افزایش ضربان قلب می‌تواند مشکل ساز باشد و ممکن است شرایط موجود را تشدید کند.

کافئین می‌تواند باعث افزایش موقت فشار خون شود، این جهش‌ها می‌توانند بار کاری بر روی قلب را افزایش دهند. کافئین به عنوان یک محرک می‌تواند ترشح آدرنالین را افزایش دهد؛ که همین مساله می‌تواند باعث تپش قلب سریع‌تر و با نیروی بیشتر شود. این اثر می‌تواند برای بیماران قلبی، به ویژه بیماران مبتلا به بیماری عروق کرونر یا نارسایی قلبی خطرناک باشد، زیرا نیاز به اکسیژن قلب را افزایش داده و می‌تواند آنژین یا حملات قلبی را تسریع کند.

۵- گوشت‌های فرآوری شده

انواع سوسیس، هات داگ و انواع گوشت‌های آماده است که حاوی سطوح بالایی از سدیم و چربی‌های ناسالم هستند. این مواد اغلب حاوی مواد نگهدارنده مانند نیترات و نیتریت هستند که می‌توانند ترکیبات مضری به نام نیتروزامین‌ها را در بدن ایجاد کنند. نیتروزامین‌ها با افزایش التهاب و استرس اکسیداتیو مرتبط هستند که هر دو می توانند به عروق خونی و قلب آسیب برسانند.

ترکیب سدیم بالا، چربی‌های ناسالم و مواد نگهدارنده در گوشت‌های فرآوری شده می‌تواند سخت و باریک شدن رگ‌ها را تسریع کند، و همین جریان خون را مختل کرده و خطر سکته را افزایش می‌دهد.

۶- الکل

به طور کلی مصرف نوشیدنی‌های الکلی تاثیرات مخرب زیادی بر تمامی بخش‌های بدن به جای می‌گذارد؛ اما عوارض مصرف الکل بر روی قلب خطرات جبران‌ ناپذیری را به دنبال دارد. ورود الکل به سیستم گردش خون باعث افزایش بسیار بالای فشار خون می‌شود، و همین احتمال خطر سکته را افزایش می‌دهد.

مصرف الکل می‌تواند منجر به کاردیومیوپاتی الکلی شود، وضعیتی که در آن عضله‌ی قلب ضعیف و بزرگ می‌شود که این امر می‌تواند توانایی قلب را برای پمپاژ موثر خون مختل کند و منجر به نارسایی قلبی شود. مصرف الکل می‌تواند باعث نامنظم شدن ریتم قلب یا آریتمی شود.

مصرف الکل، به ویژه در مقادیر زیاد، می‌تواند سطح تری‌گلیسیرید و برخی از انواع کلسترول را در خون افزایش دهد، که این دو با افزایش خطرات قلبی مرتبط هستند.

۷- محصولات لبنی پرچرب

شیر پرچرب، پنیر، کره و خامه حاوی چربی‌های اشباع شده هستند. محصولات لبنی پرچرب اغلب به دلیل محتوای بالای چربی های اشباع شده برای بیماران قلبی مضر در نظر گرفته می شوند.

این محصولات پرچرب باعث افزایش کلسترول می‌شوند، و به همین سبب تجمع رسوبات چربی یا پلاک در شریان‌ها اتفاق می‌افتد. این مساله می‌تواند منجر به باریک یا مسدود شدن شریان‌ها شود و خطر حمله‌ی قلبی و سکته را افزایش دهد.

برخی از مطالعات نشان می‌دهد که مصرف زیاد چربی‌های اشباع ممکن است باعث ایجاد التهاب در بدن شود. التهاب مزمن با افزایش خطر بیماری‌های قلبی عروقی همراه است.

۸- غذاهای سرخ شده

غذاهای سرخ شده به دلیل عوامل متعددی که در فرآیند تهیه‌ی محتوا و آماده‌سازی آن‌هاست برای همگان، به ویژه برای بیماران قلبی مضر است.

غذاهای سرخ شده معمولا در روغن‌هایی طبخ می‌شوند که دارای چربی‌های اشباع شده و چربی‌های ترانس هستند. این چربی‌های ناسالم می‌توانند سطح کلسترول بد را افزایش داده و سطح کلسترول خوب را کاهش دهند؛ و به همین علت خطر تصلب شرایین و بیماری قلبی افزایش می‌یابد.

روغن‌‎های مورد استفاده در سرخ کردن می‌توانند در دمای بالا تجزیه شده و اکسید شوند و رادیکال‌های آزاد تولید کنند. این رادیکال‌های آزاد می‌توانند باعث استرس اکسیداتیو و التهاب در بدن شوند که هر دو با افزایش خطر بیماری‌های قلبی عروقی مرتبط هستند.

۹- کربوهیدرات

کربوهیدرات به صورت کلی کربوهیدرات‌ها برای بیماران قلبی مضر نیستند، اما نوع و مقدار کربوهیدرات‌های مصرفی می‌توانند به طور قابل توجهی بر سلامت قلب تاثیر بگذارند. این دسته‌ی ناسالم بر پایه‌ی کربوهیدرات‌ها و قندهای تصفیه شده است؛ مانند نان سفید، برنج سفید، شیرینی‌ها و نوشیدنی‌های شیرین و … .

غذاهای سرشار از کربوهیدرات‌های تصفیه شده دارای شاخص گلیسمی بالایی هستند. این بدان معنی است که باعث افزایش سریع سطح قند خون می‌شوند که می‌تواند در طول زمان منجر به مقاومت به انسولین شود. مقاومت به انسولین پیش ساز دیابت نوع 2 است که از عامل اصلی بیماری‌های قلبی عروقی محسوب می‌شود.

مصرف مقادیر زیاد کربوهیدرات‌های تصفیه شده ممکن است منجر به افزایش سطح تری‌گلیسیرید در خون شود. سطوح بالای تری‌گلیسیرید با افزایش خطر بیماری قلبی مرتبط است.

سخن آخر

بیماران قلبی باید روی سبد غنی و ارگانیگ غذایی خود تمرکز کنند و در عین حال مصرف مواد تحریکی برای قلب را محدود و به حداقل برسانند. با درک و رعایت محدودیت‌های غذایی، بیماران قلبی می‌توانند به طور قابل توجهی نتایج سلامت و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند. مشاوره با متخصصان قلب و عروق و متخصصان تغذیه می‌تواند به تنظیم یک رژیم غذایی سالم برای قلب که نیازهای فردی را برآورده می کند، کمک شایانی کند. در کلینیک تخصصی دکتر جم، با حضور برترین متخصصان قلب و عروق و تغذیه همراه سلامتی شما هستیم.

منبع

Heart-healthy foods: What to eat and what to avoid