اختلالات خواب در کودکان یکی از مشکلات شایع در دوران رشد است که میتواند تأثیرات منفی بر سلامت جسمی و روانی کودک داشته باشد. این مشکلات نه‌تنها باعث اختلال در خواب کودک میشوند بلکه بر عملکرد روزانه، رفتار و تحصیل آن‌ها نیز تأثیر می‌گذارند. از این رو، شناسایی و درمان به‌موقع این اختلالات اهمیت بسیاری دارد.
در این مقاله انواع اختلالات خواب در کودکان، علائم و نشانه‌ها و راهکارهایی در جهت بهبود این اختلالات را برای شما توضیح خواهم داد، با من همراه باشید.
فهرست مطالب
علائم و نشانه‌های اختلالات خواب در کودکان چیست؟
اختلالات خواب در کودکان ممکن است با علائم مختلفی همراه باشد که به والدین کمک می‌کند تا این مشکلات را شناسایی کنند. برخی از رایج‌ترین علائم اختلالات خواب عبارتند از:
بی‌خوابی و دشواری در خوابیدن: کودک ممکن است زمان زیادی را برای خوابیدن صرف کند و حتی پس از خوابیدن، بارها از خواب بیدار شود.خواب‌آلودگی در طول روز: کودک شما ممکن است در طول روز بیش از حد خواب‌آلود باشد و انرژی کافی برای فعالیت‌های روزانه نداشته باشد.
خواب ترسناک یا کابوس‌ها: کودکان ممکن است در شب دچار ترس‌های شبانه یا کابوس شوند و از خواب بیدار شوند.
خرخر کردن یا مشکلات تنفسی در خواب: خرخر کردن یا توقف تنفس در طول خواب ممکن است نشان‌دهنده اختلالات تنفسی خواب مانند آپنه خواب باشد.
حرکات غیرعادی در خواب: مانند راه رفتن در خواب (سومنامبولیسم) یا تکان دادن دست‌ها و پاها به طور غیرارادی.
انواع اختلالات خواب در کودکان چیست؟
بی‌خوابی (Insomnia)
بی‌خوابی به معنای مشکل در به خواب رفتن یا حفظ خواب است که میتواند به دلیل اضطراب، استرس یا مشکلات محیطی ایجاد شود. این اختلال ممکن است به‌ویژه در دوران تغییرات بزرگ زندگی مانند شروع مدرسه یا تغییرات خانوادگی مشاهده شود.
آپنه خواب (Sleep Apnea)
آپنه خواب یکی از مشکلات شایع در کودکان است که شامل توقف موقت تنفس در هنگام خواب میشود. این اختلال میتواند به دلیل انسداد مجاری تنفسی یا مشکلات مربوط به سیستم تنفسی باشد و موجب بیداری‌های مکرر در شب و خواب بی‌کیفیت میشود.
راه رفتن در خواب (Somnambulism)
راه رفتن در خواب یک اختلال رفتاری است که در آن کودک در حالی که خواب است، از بستر خود برخاسته و راه می‌رود. این وضعیت معمولاً در دوران کودکی و نوجوانی شایع است و میتواند به دلیل استرس یا کمبود خواب ایجاد شود.
کابوس‌ها و شب‌هراسی
کابوس‌ها و شب‌هراسی‌ها نیز یکی دیگر از اختلالات خواب در کودکان هستند که میتواند باعث ترس‌های شبانه شود. این مشکلات معمولاً در کودکان زیر ۱۰ سال شایع‌تر هستند و به‌ویژه در دوره‌های استرس‌زا مانند شروع مدرسه یا تغییرات خانوادگی ظاهر میشوند.
مستقل شدن کودکان هنگام خواب و ترس‌هایی که ممکن است تجربه کنند
یکی از چالش‌های مهم در دوران کودکی، مستقل شدن در خواب است. بسیاری از کودکان پس از مدتی شروع به درخواست برای خوابیدن در اتاق خودشان می‌کنند، اما این فرآیند ممکن است با ترس‌ها و اضطراب‌هایی همراه باشد. این ترس‌ها میتوانند دلایل مختلفی داشته باشند، مانند ترس از تنهایی، کابوس‌ها، یا تصورات خیالی.
ترس از تنهایی
یکی از ترس‌های رایج در دوران کودکی، ترس از تنها خوابیدن است. بسیاری از کودکان وقتی به اتاق خود می‌روند و در تاریکی شب تنها هستند، احساس ناامنی و ترس می‌کنند. این ترس ممکن است به دلیل عدم تجربه زندگی مستقل یا نگرانی از چیزهای ناشناخته باشد. برای برخی کودکان، این نگرانی با بزرگ‌تر شدن و به دست آوردن اعتماد به نفس کاهش می‌یابد، اما برای برخی دیگر، ممکن است مدت بیشتری طول بکشد.
چه کارهایی میتوان کرد؟
برای کمک به کودکان در این مرحله، والدین میتوانند با ایجاد یک محیط خواب امن و آرام، احساس اطمینان و امنیت را در کودک تقویت کنند. برای مثال، استفاده از چراغ خواب کم‌نور، داشتن یک شیء راحتی مثل یک عروسک یا پتو که کودک به آن علاقه دارد، میتواند به کاهش ترس‌ها کمک کند. همچنین، رعایت یک روال ثابت برای خوابیدن، مانند خواندن یک داستان قبل از خواب، به کودک کمک می‌کند که آرامش پیدا کند و کمتر احساس تنهایی کند.
ترس از کابوس‌ها
کابوس‌ها یکی دیگر از دلایل شایع ترس شبانه در کودکان هستند. این ترس‌ها میتوانند باعث شوند کودک از خواب بیدار شود و در شب دچار اضطراب و نگرانی شود. معمولاً کودکان زیر ۱۰ سال در معرض این نوع ترس‌ها هستند، زیرا تخیل آن‌ها بسیار فعال است و ممکن است دنیای خیالی برایشان خیلی واقعی به نظر برسد.
چه کارهایی میتوان کرد؟
برای کاهش کابوس‌ها، والدین باید محیط خواب را آرام و امن نگه دارند. همچنین، ایجاد یک روال ثابت شبانه که شامل فعالیت‌های آرامش‌بخش مانند حمام داغ، شنیدن موسیقی ملایم یا خواندن داستان‌های شاد باشد، میتواند به کاهش ترس‌های شبانه کمک کند. اگر کودک کابوس می‌بیند، والدین باید او را با محبت و آرامش به تخت برگردانند و به او اطمینان دهند که هیچ خطری در اطرافش نیست.
ترس از تصورات خیالی
کودکان در سنین خاص ممکن است به موجودات خیالی مثل «موجودات زیر تخت» یا «شبح‌ها» دچار ترس شوند. این ترس‌ها معمولاً نتیجه‌ی تخیلات کودکانه هستند که از داستان‌ها یا برنامه‌های تلویزیونی برگرفته شده‌اند.
چه کارهایی میتوان کرد؟
برای کمک به کودک در مقابله با این ترس‌ها، والدین میتوانند با او صحبت کنند و به‌طور منطقی این ترس‌ها را توضیح دهند. مهم است که والدین این ترس‌ها را نادیده نگیرند و با کودک همراهی کنند تا احساس امنیت کند. یکی از تکنیک‌هایی که میتواند مفید باشد، استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تنفس عمیق یا بازی با خیال‌بافی است تا کودک یاد بگیرد که ترس‌های خود را کنترل کند.
عوامل مؤثر بر ایجاد اختلالات خواب در کودکان چیست؟
برخی از عوامل ممکن است باعث بروز اختلالات خواب در کودکان شوند که شامل موارد زیر است:
استرس و اضطراب: تغییرات زندگی، مشکلات مدرسه یا مسائل خانوادگی میتوانند باعث ایجاد اضطراب و استرس در کودک شوند که به اختلالات خواب منجر میشود.
کمبود خواب: عدم رعایت ساعت خواب منظم و کمبود خواب میتواند موجب اختلالات خواب در کودکان شود.
مشکلات پزشکی: برخی بیماری‌ها مانند آلرژی‌ها، مشکلات تنفسی یا بیماریهای گوارشی میتوانند باعث اختلال در خواب کودک شوند.
استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی: استفاده از تلویزیون، تلفن همراه یا تبلت قبل از خواب میتواند بر کیفیت خواب تأثیر منفی بگذارد.
اختلالات خواب در کودکان چگونه درمان می شود؟
ایجاد روال خواب منظم
مهم‌ترین قدم در درمان اختلالات خواب، ایجاد یک روال منظم خواب است. این روال باید شامل زمان مشخص برای خوابیدن و بیدار شدن باشد و محیط خواب باید آرام و راحت باشد. والدین باید به کودک کمک کنند تا این روال را رعایت کند.
درمانهای روانشناختی
در مواردی که اختلالات خواب به دلیل استرس یا اضطراب ایجاد میشود، درمانهای روانشناختی مانند مشاوره و درمان شناختی-رفتاری میتواند کمک‌کننده باشد. این درمان‌ها به کودک کمک می‌کنند تا با احساسات خود بهتر کنار بیاید و تکنیک‌های آرامش‌بخشی را یاد بگیرد.
تغییرات محیطی
ایجاد یک محیط خواب مناسب میتواند به خواب بهتر کودک کمک کند. این محیط باید تاریک، ساکت و خنک باشد تا کودک راحت‌تر به خواب رود.
درمانهای پزشکی
در برخی موارد، درمانهای پزشکی مانند استفاده از داروهای خواب‌آور تحت نظر پزشک متخصص میتواند برای درمان اختلالات خواب توصیه شود. داروها معمولاً در مواردی استفاده میشوند که اختلال خواب به شدت بر سلامت کودک تأثیر گذاشته باشد.
تجارب بیماران
سارا، ۶ ساله (از زبان مادرش):
“سارا همیشه از شب‌ها می‌ترسید و نمی‌توانست راحت بخوابد. هر شب کابوس می‌دید و مرتب از خواب می‌پرید. این مشکل باعث شده بود که خیلی از شب‌ها خواب خودش رو از دست بده و در طول روز خیلی بی‌انرژی و خسته بود. من و پدرش تصمیم گرفتیم به پزشک مراجعه کنیم. پزشک گفت که سارا اضطراب شبانه دارد و به همین دلیل نمی‌تواند راحت بخوابد. پزشک توصیه کرد که هر شب یک داستان آرامش‌بخش برایش بخوانیم و محیط خوابش را آرام‌تر کنیم. از زمانی که این روش‌ها را شروع کردیم، سارا خواب بهتری دارد و کابوس‌ها هم تقریباً قطع شده‌اند. خیلی خوشحالم که دخترم حالا شب‌ها راحت می‌خوابد.”
علیرضا، ۸ ساله (از زبان پدرش):
“علیرضا همیشه از خواب بیدار می‌شد و خواب راحتی نداشت. بعضی شب‌ها حتی به سختی نفس می‌کشید و چندین بار از خواب بیدار می‌شد. ما ابتدا فکر کردیم که شاید به دلیل خستگی زیاد این مشکلات پیش آمده، اما وقتی این موضوع ادامه پیدا کرد، به پزشک مراجعه کردیم. پزشک بعد از انجام معاینات گفت که علیرضا دچار آپنه خواب است و به دلیل انسداد موقت مجاری تنفسی، به سختی نفس می‌کشد. پزشک استفاده از دستگاه CPAP را برای او توصیه کرد. از وقتی که این دستگاه را استفاده می‌کند، علیرضا شب‌ها راحت‌تر می‌خوابد و دیگر از خواب بیدار نمی‌شود. حالا صبح‌ها سرحال و شاداب است و در طول روز انرژی بیشتری دارد.”
سوالات متداول
جمع بندی
اختلالات خواب در کودکان از مشکلات شایع و قابل درمان هستند که میتوانند تأثیرات منفی بر کیفیت زندگی و سلامت روانی کودک بگذارند. با شناسایی زودهنگام این مشکلات و درمانهای مناسب، والدین میتوانند به بهبود کیفیت خواب کودک خود کمک کنند. رعایت روال خواب منظم، مدیریت استرس و در صورت نیاز درمانهای پزشکی میتوانند راهکارهایی برای رفع این مشکلات باشند.
کیلنیک جم، حامی سلامتی شما!
منابع
Sleep disorders in children: classification, evaluation, and management. A review
Sleep and Circadian Disturbances in Children With Neurodevelopmental Disorders
