داروی افزایش دهنده ضربان قلب
معرفی داروهای افزایش‌دهنده‌ی ضربان قلب
ضربان قلب، یکی از حیاتی‌ترین نشانگرهای سلامت بدن است که نوسانات آن می‌تواند نشانه‌ای از وضعیت‌های مختلف جسمانی باشد. برای بسیاری از ما، ضربان قلب در حالت عادی و بدون تغییر محسوب می‌شود، اما برای عده‌ای، کاهش ضربان قلب به حدی است که نیاز به مداخله پزشکی پیدا می‌کنند. در شرایطی که ضربان قلب به صورت غیر طبیعی کاهش می‌یابد، افراد ممکن است احساس سرگیجه، خستگی یا حتی بی‌هوشی کنند. در چنین مواقعی، قرص‌ها و داروهای خاصی می‌توانند به عنوان یک راه‌حل موثر برای بالا بردن ضربان قلب عمل کنند. در این مقاله به بررسی این داروها و موارد مصرف آنها خواهم پرداخت.
علل نیاز به افزایش ضربان قلبپ
در برخی از شرایط پزشکی، بدن به دلایلی نیاز به افزایش ضربان قلب دارد. این عوامل می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
1- برادیکاردی (ضربان قلب پایین)
برادیکاردی به معنای کاهش غیر طبیعی ضربان قلب است که در آن تعداد ضربان قلب به کمتر از ۶۰ ضربه در دقیقه می‌رسد. این حالت می‌تواند ناشی از مشکلات سیستمی هدایت الکتریکی قلب باشد که باعث می‌شود قلب نتواند به طور منظم سیگنال‌ها را دریافت و ارسال کند. همچنین ممکن است بر اثر مصرف برخی داروها، پیری، و بیماری‌های قلبی رخ دهد. علائم برادیکاردی شامل سرگیجه، خستگی، ضعف، بی‌هوشی، و در موارد شدید توقف کامل قلب.
2- فشار خون پایین
فشار خون پایین زمانی اتفاق می‌افتد که فشار خون در عروق به حدی پایین باشد که جریان خون کافی به اندام‌های حیاتی نرسد. از دست دادن شدید خون، کم‌آبی بدن، شوک ناشی از عفونت یا مشکلات قلبی می‌توانند از علل کاهش فشار خون باشند. در موارد کاهش شدید فشار خون، قلب ممکن است نتواند به درستی خون را پمپاژ کند و ضربان آن کاهش یابد.
3- مصرف داروهای آرام‌بخش و بتابلاکرها
برخی داروها مانند بتابلاکرها که برای درمان فشار خون بالا یا بیماری‌های قلبی تجویز می‌شوند، می‌توانند باعث کاهش ضربان قلب شوند. این داروها با کاهش سرعت ضربان قلب، مانع از افزایش غیر طبیعی فشار بر روی قلب می‌شوند اما در بعضی افراد ممکن است ضربان قلب را بیش از حد پایین بیاورند.
4- بیماری‌های قلبی عروقی
نارسایی قلبی وضعیتی است که قلب نمی‌تواند به اندازه کافی خون را به ارگان‌های بدن برساند، که می‌تواند منجر به کاهش ضربان قلب شود. بسته شدن یا تنگ شدن عروق خون‌رسان به قلب نیز می‌تواند ضربان قلب را کاهش دهد و نیاز به مداخلات دارویی ایجاد کند.
5- واکنش‌های عصبی یا استرس شدید
سیستم عصبی اتونومیک، که مسئول تنظیم فعالیت‌های خودکار بدن است، می‌تواند با واکنش‌های بیش از حد، مانند فشار عصبی، باعث کاهش ضربان قلب شود. همچنین در موارد استرس شدید، بدن ممکن است واکنش‌هایی نشان دهد که منجر به کاهش غیرطبیعی ضربان قلب شود، به‌خصوص در افرادی که زمینه‌های قلبی دارند.
6- مشکلات تیروئیدی
یکی از علل شایع کاهش ضربان قلب، کم‌کاری غده تیروئید است که منجر به کاهش سرعت متابولیسم بدن و در نتیجه کاهش ضربان قلب می‌شود.
انواع داروهای افزایش‌دهنده ضربان قلب
برای درمان ضربان قلب پایین، پزشکان از داروهایی استفاده می‌کنند که عملکرد سیستم عصبی و قلب را تحت تاثیر قرار می‌دهند تا ضربان قلب را افزایش دهند. برخی از مهم‌ترین این داروها عبارتند از:
1- آتروپین
آتروپین دارویی است که از طریق مسدود کردن عصب واگ، که مسئول کاهش ضربان قلب است، عمل می‌کند. این دارو با مهار اثرات عصب واگ بر روی قلب، منجر به افزایش ضربان قلب می‌شود. اغلب در شرایط اضطراری مانند برادیکاردی شدید و هنگامی که ضربان قلب به میزان خطرناکی کاهش می‌یابد، استفاده می‌شود. دوز آتروپین معمولا به صورت تزریقی و تحت نظر پزشک تجویز می‌شود و مقدار آن بسته به شدت وضعیت بیمار تعیین می‌گردد. این دارو اثر سریع دارد و معمولا به سرعت ضربان قلب را بالا می‌برد.
2- آدرنالین (اپی‌نفرین)
آدرنالین، یک هورمون طبیعی است که باعث افزایش ضربان قلب و فشار خون می‌شود. این دارو به‌طور مستقیم روی گیرنده‌های بتا-آدرنرژیک قلب تاثیر می‌گذارد و با تحریک سیستم عصبی سمپاتیک، باعث افزایش سریع ضربان قلب می‌گردد. اغلب در شرایط اضطراری قلبی، مانند ایست قلبی، شوک آنافیلاکتیک، و برادیکاردی شدید استفاده می‌شود. آدرنالین معمولا به صورت تزریقی در شرایط اورژانسی و تحت نظارت دقیق پزشک تجویز می‌شود. آدرنالین دارای اثر سریع و کوتاه‌مدت است، به همین دلیل در شرایط اورژانسی بسیار مفید است.
3- ایزوپروترنول (ایزوپرنالین)
ایزوپروترنول یک آگونیست بتا-آدرنرژیک است که با تحریک گیرنده‌های بتا در قلب، باعث افزایش ضربان قلب و بهبود عملکرد پمپاژ قلب می‌شود. در درمان برادیکاردی ناشی از بیماری‌های خاص و همچنین برای بهبود ضربان قلب در افرادی که به دستگاه پیس‌میکر نیاز دارند، استفاده می‌شود. این دارو به صورت تزریقی تجویز می‌شود و دوز آن باید بر اساس شدت بیماری تعیین شود. ایزوپروترنول معمولا به سرعت اثر می‌کند اما اثر آن کوتاه‌مدت است، بنابراین نیاز به مانیتورینگ دقیق دارد.
4- دوپامین
دوپامین با تحریک گیرنده‌های بتا-آدرنرژیک قلب، باعث افزایش ضربان قلب و انقباضات قوی‌تر قلبی می‌شود. این دارو همچنین باعث افزایش جریان خون به کلیه‌ها و اندام‌های حیاتی می‌شود. در موارد شوک کاردیوژنیک (ضعف عملکرد قلبی)، برادیکاردی شدید، و کاهش فشار خون استفاده می‌شود. دوپامین معمولا به صورت تزریق وریدی تجویز می‌شود و دوز آن بسته به وضعیت بیمار تنظیم می‌گردد. اثر این دارو نسبتا سریع بوده و مدت اثر آن نیز قابل تنظیم بر اساس دوز مصرفی است.
5- آمینوفیلین
آمینوفیلین با گشاد کردن رگ‌های خونی و بهبود جریان خون به قلب، باعث افزایش ضربان قلب می‌شود. این دارو بیشتر در درمان مشکلات تنفسی مانند آسم نیز کاربرد دارد اما گاهی برای برادیکاردی استفاده می‌شود. در مواردی که برادیکاردی به دلیل افزایش تونوس واگ رخ داده باشد، کاربرد دارد. آمینوفیلین معمولا به صورت تزریقی تجویز می‌شود. اثر آمینوفیلین به طور معمول در مدت کوتاهی بعد از تزریق شروع می‌شود.
ملاحظات و عوارض جانبی داروهای افزایش‌دهنده‌ی ضربان قلب
استفاده از داروهای افزایش‌دهنده ضربان قلب می‌تواند همراه با عوارض جانبی و نیاز به دقت بالا در تجویز و مصرف باشد. برخی از نکات مهم که باید در نظر گرفته شوند، عبارتند از:
1- عوارض جانبی داروهای افزایش‌دهنده ضربان قلب
- تپش قلب شدید: افزایش بیش از حد ضربان قلب (تاکی‌کاردی) یکی از رایج‌ترین عوارض جانبی است که ممکن است باعث احساس ناراحتی، اضطراب، و حتی افزایش خطر حمله قلبی شود.
- فشار خون بالا: بسیاری از این داروها می‌توانند باعث افزایش فشار خون شوند که در صورت عدم کنترل، منجر به مشکلات قلبی و عروقی جدی می‌شود.
- آریتمی قلبی: برخی از این داروها ممکن است باعث بی‌نظمی در ضربان قلب (آریتمی) شوند که می‌تواند خطرناک باشد و نیاز به نظارت دقیق دارد.
- اختلالات خواب: افزایش ضربان قلب و تحریک سیستم عصبی ممکن است باعث بی‌خوابی یا مشکلات خواب شوند.
- سردرد و سرگیجه: افزایش ناگهانی ضربان قلب و فشار خون می‌تواند منجر به سردرد، سرگیجه، و ضعف شود.
2- موارد منع مصرف
- بیماری‌های قلبی خاص: برخی افراد که دچار مشکلات جدی قلبی هستند، ممکن است قادر به تحمل این داروها نباشند و مصرف آنها می‌تواند خطرناک باشد.
- بارداری و شیردهی: استفاده از این داروها در دوران بارداری و شیردهی باید با احتیاط و تحت نظر پزشک صورت گیرد.
- مشکلات فشار خون: افرادی که دچار فشار خون بالا هستند باید با دقت از این داروها استفاده کنند، زیرا ممکن است فشار خون را بیش از حد افزایش دهند.
3- تداخلات دارویی
- داروهای ضد فشار خون: مصرف همزمان داروهای افزایش‌دهنده ضربان قلب با داروهای ضد فشار خون می‌تواند تاثیر متضاد داشته باشد و باعث تداخل در عملکرد داروها شود.
- داروهای آرام‌بخش: مصرف همزمان این داروها با آرام‌بخش‌ها یا داروهای ضد اضطراب ممکن است باعث افزایش عوارض جانبی مانند سرگیجه و خواب‌آلودگی شدید شود.
- بتابلاکرها: داروهای بتابلاکر که معمولا برای کاهش ضربان قلب تجویز می‌شوند، ممکن است با داروهای افزایش‌دهنده ضربان قلب تداخل داشته باشند.
4- نیاز به مشاوره پزشکی
- نظارت دقیق: تجویز و مصرف این داروها نیاز به نظارت دقیق پزشکی دارد و مصرف خودسرانه آنها می‌تواند خطرات جدی برای سلامت فرد ایجاد کند.
- تنظیم دوز: تنظیم دقیق دوز مصرفی بر اساس وضعیت بیمار و شدت مشکل ضروری است و پزشک باید بر اساس پاسخ بدن به دارو، دوز را تغییر دهد.
سخن آخر
داروهای افزایش‌دهنده ضربان قلب ابزاری مهم در درمان مواردی مانند برادیکاردی و سایر شرایط مرتبط با کاهش غیرطبیعی ضربان قلب هستند. این داروها می‌توانند زندگی بیماران را نجات دهند و کیفیت زندگی آنها را بهبود بخشند. با این حال، مصرف این داروها نیاز به دقت فراوان و نظارت پزشکی دارد، چرا که عوارض جانبی آنها می‌تواند در صورت مصرف نادرست، به مشکلات جدی منجر شود. بنابراین، استفاده از این داروها باید تنها پس از تشخیص دقیق پزشک و با در نظر گرفتن تمامی جوانب مثبت و منفی انجام شود. در نهایت، توجه به سلامت قلب و مشورت با متخصصین می‌تواند از عوارض احتمالی جلوگیری کرده و به بهبود وضعیت بیماران کمک کند.
منابع
Heart Failure: A Class Review of Pharmacotherapy
