تفاوت شانکر و شانکروئید

پشت پرده یک زخم کوچک، واقعیتی بزرگ پنهان است

شاید باورش سخت باشد، اما گاهی یک زخم کوچک در ناحیه تناسلی می‌تواند ما را از وجود یک بیماری مهم مطلع کند؛ آن هم بیماری‌ای که شاید تا مدت‌ها خاموش بوده و هیچ نشانه‌ای نداشته. خیلی‌ها وقتی با چنین زخمی مواجه می‌شوند، یا آن را نادیده می‌گیرند یا به‌اشتباه فکر می‌کنند یک خراش ساده یا حساسیت پوستی است. در حالی که ممکن است با یکی از دو بیماری مقاربتی نسبتا شایع به نام‌های شانکر یا شانکروئید روبه‌رو باشند. اسم این دو زخم کمی شبیه به‌هم است، اما در واقع از نظر علت، شکل ظاهری، زمان بروز و حتی خطرات بعدی، کاملا با هم فرق دارند. در این مقاله، قدم‌به‌قدم با هم بررسی می‌کنیم که این دو زخم چه تفاوت‌هایی دارند، چرا نباید با هم اشتباه گرفته شوند، و اگر یکی از آن‌ها را داشتیم، باید چه کاری انجام دهیم.

شانکر و شانکروئید دقیقا چه هستند؟

بیایید اول با خود بیماری‌ها آشنا شویم:

• شانکر زخمی است که در مرحله اول بیماری سیفلیس دیده می‌شود. سیفلیس یک بیماری مقاربتی (منتقل‌شونده از راه رابطه جنسی) است که توسط باکتری خاصی به نام ترپونما پالیدوم ایجاد می‌شود. زخم شانکر معمولا بی‌درد است و در محل تماس جنسی، مثل آلت تناسلی، دهان یا مقعد ظاهر می‌شود.
• شانکروئید یک بیماری جداگانه است که باز هم از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شود، اما عامل آن باکتری متفاوتی به نام هموفیلوس دوکری است. شانکروئید باعث ایجاد زخم‌های بسیار دردناک و ترشح‌دار در ناحیه تناسلی می‌شود و اغلب با تورم و درد در غدد لنفاوی کشاله ران همراه است.

تفاوت‌های ظاهری زخم‌ها؛ از بررسی ساده تا معاینه پزشکی

اگرچه هر دو بیماری باعث زخم تناسلی می‌شوند، اما با دقت به شکل و احساس زخم‌ها، تفاوت‌ها کاملا مشخص‌اند:

1- زخم در بیماری شانکر

• معمولا فقط یک زخم است؛
• لبه‌های آن صاف، تمیز و سفت هستند؛
• زخم خشک است و چرک یا خونریزی ندارد؛
• بدون درد است، حتی اگر اندازه‌اش بزرگ باشد؛
• اغلب بدون درمان در عرض چند هفته خودبه‌خود ناپدید می‌شود (اما بیماری ادامه دارد!).

2- زخم در بیماری شانکروئید

• زخم‌ها بسیار دردناک هستند؛
• لبه‌های زخم نامنظم و قرمزند؛
• ممکن است چندتا زخم با هم ظاهر شوند؛
• معمولا چرک‌دار یا همراه با ترشح بدبو هستند؛
• اغلب غدد لنفاوی اطراف هم متورم و دردناک می‌شوند.

چه افرادی بیشتر در معرض شانکر یا شانکروئید هستند؟

بعضی از افراد به دلایل مختلف بیشتر در معرض ابتلا به زخم‌های مقاربتی مثل شانکر یا شانکروئید هستند. این دلایل همیشه به رفتارهای پرخطر محدود نمی‌شوند، بلکه گاهی به نبود آگاهی یا مراقبت‌های بهداشتی هم برمی‌گردد. مهم است که بدانید:

• داشتن شریک‌های جنسی متعدد؛
• داشتن روابط جنسی محافظت‌نشده؛
• ضعف سیستم ایمنی بدن (مثلا در افراد مبتلا به HIV)؛
• زندگی یا سفر به مناطقی که شیوع این بیماری‌ها بالاست.

می‌تواند احتمال ابتلا را بیشتر کند. شناخت این عوامل به ما کمک می‌کند بهتر از خودمان مراقبت کنیم.

تفاوت در زمان ظاهر شدن علائم؛ کی باید نگران شویم؟

زمان بروز علائم بعد از تماس جنسی هم یک سرنخ مهم است که می‌تواند کمک زیادی در افتراق این دو بیماری بکند.

1- در شانکر

• ممکن است فرد اصلا متوجه زخم نشود چون درد ندارد؛
• علائم معمولا ۲ تا ۳ هفته بعد از تماس جنسی ظاهر می‌شوند؛
• زخم می‌تواند بعد از چند هفته ناپدید شود ولی بیماری همچنان در بدن فعال باشد.

2- در شانکروئید

• ظاهر بیماری تهاجمی‌تر و پر سر و صداتر از شانکر است؛
• علائم خیلی سریع‌تر ظاهر می‌شوند؛ اغلب در عرض ۳ تا ۷ روز؛
• زخم دردناک، ناگهانی و با علائم همراه مثل تورم غدد و ترشح زیاد است.

به همین دلیل، اگر زخم به‌صورت ناگهانی و همراه با درد و تب ظاهر شده، احتمال شانکروئید بیشتر است.

تفاوت در نحوه انتقال بیماری؛ راه‌های پنهانی و آشکار

یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید بدانیم، این است که هر دو بیماری از راه تماس جنسی منتقل می‌شوند؛ اما تفاوت‌هایی در الگوی انتقال آن‌ها وجود دارد.

1- نحوه انتقال شانکر

• در مواردی نادر، انتقال از مادر به جنین ممکن است (سیفلیس مادرزادی)؛
• حتی اگر زخم مشخصی وجود نداشته باشد، باز هم احتمال انتقال وجود دارد؛
• ممکن است فرد آلوده هیچ علامتی نداشته باشد، اما همچنان بیماری را منتقل کند؛
• از طریق تماس مستقیم با زخم شانکر در زمان رابطه جنسی واژینال، دهانی یا مقعدی.

2- نحوه انتقال شانکروئید

• استفاده نکردن از کاندوم، ریسک انتقال را چند برابر می‌کند؛
• معمولا از طریق تماس مستقیم با زخم باز و ترشح‌دار در طول رابطه جنسی؛
• برخلاف سیفلیس، معمولا در مراحل ابتدایی و فعال بیماری احتمال انتقال بیشتر است؛
• خطر انتقال در افرادی که رابطه جنسی محافظت‌نشده با چند شریک دارند، بالاتر است.

پس اگر رابطه جنسی محافظت‌نشده‌ای داشته‌اید، مخصوصا با فردی که علائم دارد یا شریک جنسی شما چند نفره بوده، بهتر است بدون معطلی به پزشک مراجعه کنید.

راه‌های تشخیص قطعی؛ فقط با چشم نمی‌شود قضاوت کرد

درست است که ظاهر زخم‌ها و علائم اولیه کمک زیادی به تشخیص می‌کنند، اما هیچ‌چیز جای آزمایش‌های پزشکی را نمی‌گیرد. چون گاهی اوقات حتی پزشکان هم نمی‌توانند صرفا با نگاه کردن، مطمئن شوند که کدام بیماری در جریان است.

1- تشخیص شانکر

• گاهی نیاز به آزمایش‌های تاییدی مثل  FTA-ABSوجود دارد؛
• بررسی مستقیم ترشح زخم با میکروسکوپ (در صورت امکان)؛
• انجام آزمایش خون برای شناسایی آنتی‌بادی‌های خاص سیفلیس (مثل VDRL یا RPR).

2- تشخیص شانکروئید

• آزمایش مستقیم از ترشحات زخم با گرفتن نمونه؛
• در بسیاری از موارد، تشخیص بر اساس علائم بالینی و پاسخ به درمان صورت می‌گیرد؛
• کشت باکتری و شناسایی Haemophilus ducreyi (البته در همه آزمایشگاه‌ها انجام نمی‌شود).

نکته مهم این است که تشخیص زودهنگام به درمان بهتر و پیشگیری از عوارض کمک می‌کند. بنابراین اگر علائمی دارید، حتما به جای خوددرمانی یا خجالت کشیدن، به یک پزشک مراجعه کنید.

راه‌های درمان؛ هر دو بیماری قابل درمان‌اند، اما به‌موقع

خبر خوب این است که هم شانکر و هم شانکروئید، در صورتی که زود تشخیص داده شوند، کاملا قابل درمان هستند. اما تفاوت‌هایی در داروها و مدت درمان وجود دارد:

1- درمان شانکر

• شریک جنسی باید حتما بررسی و درمان شود؛
• پیگیری بعد از درمان برای بررسی کاهش سطح آنتی‌بادی ضروری است؛
• استفاده از پنی‌سیلین تزریقی (دوز واحد یا بیشتر، بسته به مرحله بیماری)؛
• در صورت حساسیت به پنی‌سیلین، از آنتی‌بیوتیک‌های جایگزین استفاده می‌شود.

2- درمان شانکروئید

• در موارد شدید، ممکن است نیاز به تخلیه غدد متورم باشد؛
• درمان بین ۳ تا ۷ روز طول می‌کشد، بسته به شدت بیماری؛
• علائم باید در عرض یک هفته بهبود یابند؛ اگر نه، بررسی دوباره لازم است؛
• معمولا با آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند آزیترومایسین، سفتریاکسون، سیپروفلوکساسین یا اریترومایسین درمان می‌شود.

یادتان باشد که درمان فقط برای خودتان نیست؛ بلکه برای جلوگیری از انتقال به دیگران هم اهمیت زیادی دارد. شریک جنسی‌تان هم باید هم‌زمان بررسی شود تا چرخه بیماری قطع شود. تاکید می‌کنم که شروع درمان زودهنگام نه‌تنها باعث بهبودی کامل می‌شود، بلکه از انتقال بیماری به دیگران هم جلوگیری می‌کند.

چگونه از ابتلا به شانکر و شانکروئید پیشگیری کنیم؟

پیشگیری همیشه بهتر از درمان است، مخصوصا وقتی پای بیماری‌های آمیزشی در میان باشد. راهکارهای پیشگیرانه ساده‌اند، اما بسیار موثر:

• استفاده از کاندوم در تمام روابط جنسی؛
• رعایت بهداشت فردی و اجتناب از خوددرمانی؛
• آموزش صحیح جنسی برای خود و فرزندان‌مان؛
• پرهیز از داشتن شریک‌های جنسی متعدد یا ناشناس؛
• معاینه و مشاوره پزشکی دوره‌ای برای افرادی که در معرض خطر هستند.

سخن آخر

هر زخمی در ناحیه تناسلی یک هشدار است، نه یک فاجعه. نه باید آن را نادیده گرفت، نه باید از آن ترسید. چیزی که اهمیت دارد، آگاهی، اقدام سریع و مراقبت مسئولانه است. شانکر و شانکروئید اگر زود تشخیص داده شوند، کاملا قابل درمان‌اند. اما اگر به تاخیر بیوفتند، می‌توانند باعث آسیب‌های جدی جسمی و حتی روانی شوند؛ هم برای خودتان و هم برای شریک جنسی‌تان. پس اگر نشانه‌ای دیدید که شما را نگران کرد، خودتان را سرزنش نکنید، به خوددرمانی پناه نبرید، و حتما با یک پزشک مشورت کنید. مراقبت از بدن‌مان نشانه ضعف نیست؛ نشانه احترام به زندگی‌مان است.

منابع

Chancroid

Syphilitic chancre

Differentiation between Chancre and Chancroid