وقتی تیروئید کودک کم‌کاری می‌کند، تغذیه چه نقشی دارد؟
کم‌کاری تیروئید در کودکان، اختلالی خاموش اما تاثیرگذار است. این بیماری می‌تواند رشد فیزیکی، عملکرد مغز و حتی خلق‌و‌خوی کودک را دچار اختلال کند. در میان عوامل مختلفی که بر کنترل این وضعیت موثرند، تغذیه نقش ویژه‌ای دارد. رژیم غذایی مناسب می‌تواند به تنظیم هورمون‌های تیروئیدی، افزایش انرژی کودک و کاهش علائم آزاردهنده‌ای مانند خستگی، کندی رشد و اضافه‌وزن کمک کند. در این مقاله بررسی می‌کنم که برای حمایت از تیروئید کودک، چه غذاهایی مفیدند و کدام‌ها باید از سفره حذف یا محدود شوند.
کم‌کاری تیروئید در کودکان چیست؟ از نشانه‌ها تا تاثیر بر رشد
کم‌کاری تیروئید زمانی رخ می‌دهد که غده تیروئید هورمون کافی برای تنظیم سوخت‌وساز بدن تولید نمی‌کند. این اختلال در کودکان ممکن است مادرزادی باشد یا در سال‌های بعد به دلایل مختلفی از جمله کمبود ید یا بیماری‌های خودایمنی ظاهر شود.
نشانه‌های شایع کم‌کاری تیروئید در کودکان عبارتاند از:
- یبوست مزمن
- افزایش وزن بی‌دلیل
- سرد بودن دست و پا
- رشد کندتر از حد طبیعی
- پوست خشک و رنگ‌پریده
- کاهش تمرکز یا کندی ذهنی
- خستگی مداوم و خواب‌آلودگی
اگرچه این علائم ممکن است در برخی کودکان خفیف باشند، اما بی‌توجهی به آن‌ها می‌تواند روند رشد و یادگیری کودک را به‌طور جدی مختل کند.
چرا تغذیه برای کودکان دارای کم‌کاری تیروئید حیاتی است؟
درمان اصلی کم‌کاری تیروئید معمولا با دارو (مانند لووتیروکسین) انجام میشود، اما بدون حمایت تغذیه‌ای مناسب، اثربخشی درمان کاهش می‌یابد. تغذیه در واقع به عنوان یک پایه مهم در تنظیم عملکرد تیروئید و جذب بهتر دارو عمل می‌کند.
چند دلیل علمی برای اهمیت تغذیه در این بیماری:
- تغذیه نامناسب می‌تواند باعث تشدید التهاب و عملکرد ضعیف تیروئید شود؛
- برخی غذاها ممکن است جذب داروهای تیروئیدی را مختل کنند یا باعث کاهش ترشح هورمون شوند؛
- برخی ریزمغذی‌ها مانند ید، آهن، روی و سلنیوم برای تولید و فعال‌سازی هورمون‌های تیروئیدی ضروری‌اند.
با تغذیه هدفمند و آگاهانه می‌توان به تیروئید کمک کرد تا عملکرد بهتری داشته باشد و کودک با انرژی، تمرکز و خلق‌و‌خوی بهتری روز را سپری کند.
بهترین مواد غذایی برای کودکان مبتلا به کم‌کاری تیروئید
یک رژیم غذایی متعادل و غنی از مواد مغذی خاص، می‌تواند در بهبود عملکرد تیروئید کودکان بسیار موثر باشد. در اینجا به مواد غذایی مفیدی اشاره می‌کنم که حضورشان در برنامه روزانه کودک توصیه میشود:
1- غذاهای غنی از ید
ید، ماده اولیه ساخت هورمون‌های تیروئیدی است. کودکانی که در رژیم غذایی‌شان ید کافی دریافت نمی‌کنند، بیشتر در معرض کم‌کاری تیروئید قرار می‌گیرند. منابع مفید شامل: نمک یددار استاندارد، ماهی‌های دریایی، تخم‌مرغ، لبنیات محلی.
2- منابع سلنیوم
سلنیوم در تبدیل T4 به T3 (فرم فعال هورمون تیروئیدی) نقش مهمی دارد. منابع غذایی شامل: گردو برزیلی (در صورت وجود)، ماهی تُن، تخم‌مرغ، عدس، قارچ.
3- روی و آهن
این دو عنصر به تولید و تنظیم عملکرد تیروئید کمک می‌کنند و نقش مهمی در رشد کودکان نیز دارند. منابع مفید شامل: گوشت قرمز کم‌چرب، حبوبات پخته، تخم‌مرغ، اسفناج پخته.
4- ویتامین D و B12
کودکان دارای کم‌کاری تیروئید اغلب کمبود این ویتامین‌ها را تجربه می‌کنند که ممکن است خستگی و ضعف عضلانی را تشدید کند. منابع غذایی شامل: ماهی سالمون، لبنیات غنی‌شده، تخم‌مرغ، جگر، نور خورشید (برای ویتامین D).
5- میوه‌ها و سبزیجات پخته
این گروه غذایی به دلیل داشتن فیبر، ویتامین و آنتی‌اکسیدان‌ها به کاهش التهاب و بهبود عملکرد کلی بدن کمک می‌کنند. سبزیجات را ترجیحا پخته مصرف کنید تا اثرات ضدتیروئیدی برخی از آن‌ها کاهش یابد.
مواد غذایی که باید در رژیم کودک مبتلا به کم‌کاری تیروئید محدود یا حذف شوند
در کنار غذاهای مفید، شناخت خوراکی‌هایی که ممکن است عملکرد تیروئید را تضعیف کنند، اهمیت زیادی دارد. برخی مواد غذایی اگرچه سالم به نظر می‌رسند، اما در کودکان دارای کم‌کاری تیروئید باید با احتیاط مصرف شوند یا حتی از برنامه غذایی حذف گردند.
1- گواتروژن‌ها: تیروئید را به چالش می‌کشند
گواتروژن‌ها ترکیباتی هستند که ممکن است عملکرد تیروئید را سرکوب کرده و مانع از جذب ید شوند. این مواد بیشتر در سبزیجات خانواده کلم مانند کلم بروکلی، گل‌کلم، کلم پیچ، شلغم و خردل یافت می‌شوند. پختن این سبزیجات تا حد زیادی اثر گواتروژن‌ها را کاهش می‌دهد. بنابراین بهتر است از مصرف خام آن‌ها پرهیز شود.
2- سویا و محصولات مرتبط
سویا و فرآورده‌های آن مانند شیر سویا و سس سویا ممکن است در جذب داروی تیروئید اختلال ایجاد کنند و تاثیر هورمون را کاهش دهند. اگر در رژیم کودک از محصولات حاوی سویا استفاده میشود، بهتر است فاصله زمانی کافی با مصرف دارو رعایت شود.
3- گلوتن در برخی موارد
در برخی کودکان، به‌ویژه آن‌هایی که دچار بیماری خودایمنی تیروئید (هاشیموتو) هستند، مصرف گلوتن می‌تواند موجب افزایش التهاب شود. اگر حساسیت یا عدم تحمل گلوتن در کودک تشخیص داده شده، رعایت رژیم بدون گلوتن می‌تواند مفید باشد.
4- قندهای ساده و غذاهای فرآوری‌شده
قند زیاد و خوراکی‌های صنعتی می‌توانند سطح انسولین و التهابات مزمن را بالا ببرند که به نوبه خود عملکرد تیروئید را دچار اختلال می‌کند. از مصرف زیاد شیرینی‌ها، نوشابه‌ها، چیپس و بیسکوییت‌های صنعتی باید پرهیز شود.
نمونه برنامه غذایی روزانه برای کودک مبتلا به کم‌کاری تیروئید
داشتن یک برنامه غذایی ساده و کاربردی، به والدین کمک می‌کند تا تغذیه کودک را هدفمند و موثر مدیریت کنند. در این بخش، یک نمونه برنامه روزانه غذایی را ارائه می‌کنم که با نیازهای کودک دارای تیروئید کم‌کار هماهنگ است:
1- صبحانه
- نان سبوس‌دار
- تخم‌مرغ آب‌پز
- یک لیوان شیر غنی‌شده با ویتامین D
- چند برش میوه تازه مانند سیب یا موز
2- میان‌وعده صبح
- ماست پروبیوتیک ساده
- کمی گردو یا تخمه آفتابگردان
3- ناهار
- سالاد سبز با روغن زیتون
- سبزیجات پخته‌شده مانند کدو، هویج و اسفناج
- خوراک گوشت چرخ‌کرده با عدس و برنج قهوه‌ای
4- عصرانه
- یک عدد خرما یا کمی کشمش
- یک برش نان سبوس‌دار با پنیر محلی
5- شام
- پوره سیب‌زمینی یا نان سبوس‌دار
- سبزیجات پخته‌شده (ترجیحا بخارپز)
- ماهی بخارپز (مانند سالمون یا قزل‌آلا)
نکته مهم: مصرف داروهای تیروئیدی باید با معده خالی و با فاصله حداقل ۳۰ تا ۶۰ دقیقه از غذا انجام شود تا جذب آن به‌درستی صورت گیرد.
سخن آخر
کم‌کاری تیروئید در کودکان اگرچه ممکن است نگران‌کننده به نظر برسد، اما با درمان مناسب و تغذیه هدفمند، می‌توان آن را به خوبی مدیریت کرد. هر وعده غذایی فرصتی است برای حمایت از سلامت تیروئید و کمک به رشد جسمی و ذهنی کودک. پرهیز از غذاهای مضر، تأمین نیازهای تغذیه‌ای بدن و ایجاد عادت‌های سالم غذایی، سرمایه‌ای است که آثار آن در آینده فرزندتان نمایان خواهد شد. اگر درباره رژیم غذایی کودک خود تردید دارید، مشورت با یک متخصص تغذیه کودکان می‌تواند راهنمایی‌های ارزشمندی در اختیار شما قرار دهد. در همین راستا، مجموعه پزشکی جم با بهره‌مندی از تیمی از برترین متخصصان تغذیه، آماده ارائه دقیق‌ترین و شخصی‌سازی‌شده‌ترین برنامه‌های غذایی برای کودکان مبتلا به کم‌کاری تیروئید است. در جم، رویکرد درمانی مبتنی بر دانش روز، تجربه بالینی و شناخت عمیق از نیازهای رشد کودک طراحی میشود تا علاوه بر کنترل علائم بیماری، به بهبود کیفیت زندگی فرزندتان نیز کمک شود. مسیر سلامت از تصمیم‌های آگاهانه امروز آغاز میشود.
منابع
The Role of Nutrition on Thyroid Function
Food preferences and thyroid hormones in children and adolescents with obesity
