تغذیه مناسب بیماران سرطانی یکی از مهمترین بخش‌های روند درمانی در شما است که اغلب نادیده گرفته میشود. در طول مسیر مبارزه با سرطان، بدن شما برای مقابله با بیماری، تحمل عوارض جانبی داروها و درمان و ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده به سوخت و مواد مغذی ویژه‌ای نیاز دارد. رژیم غذایی صحیح نه تنها به حفظ وزن و قدرت بدنی شما کمک می‌کند، بلکه می‌تواند کیفیت زندگیتان را نیز بهبود بخشد و به شما در بازیابی سریع‌تر توان و قدرتتان یاری رساند. بنابراین تغذیه بیماران سرطانی بعد از شیمی درمانی اهمیت زیادی دارد و به شما کمک می‌کند تا در طول درمان، با بیشترین توان، به مبارزه با سرطان بپردازید.
در این مقاله با من همراه باشید تا به بررسی اهمیت تغذیه، لیست غذایی مناسب و راهنمایی‌های عملی برای مدیریت عوارض جانبی ناشی از درمان سرطان را برای شما شرح دهم.
فهرست مطالب
تغذیه مناسب برای بیماران سرطانی
تغذیه مناسب چه اثری بر سرطان دارد؟
تغذیه در دوران درمان سرطان و پس از آن، به دلایل مختلفی اهمیت دارد:
- حفظ وزن سالم: حفظ وزن بدن در طول درمان، به‌ویژه برای جلوگیری از کاهش وزن ناخواسته، بسیار مهم است. کاهش وزن شدید می‌تواند منجر به ضعف، خستگی و کاهش توانایی بدنتان در طول درمان شود.
- کاهش عوارض جانبی داروها: انتخاب غذاهای درست می‌تواند به مدیریت عوارض رایج درمان مانند حالت تهوع، یبوست، اسهال، زخم‌های دهانی و تغییرات در حس چشایی شما کمک کند.
- تقویت سیستم ایمنی شما: در طول درمان، سیستم ایمنی بدنتان ممکن است ضعیف شود. یک رژیم غذایی غنی از انواع ویتامین‌ها، مواد معدنی و پروتئین به تقویت سیستم دفاعی شما کمک خواهد کرد.
- تأمین انرژی: سرطان و درمان آن، انرژی زیادی از بدن شما می‌گیرد. تغذیه مناسب، انرژی لازم برای مبارزه با سرطان و انجام فعالیت‌های روزمره‌تان را فراهم می‌کند.
- افزایش کیفیت زندگی: پیروی از یک رژیم غذایی خوب می‌تواند به تقویت روحیه و احساس کنترل شما بر وضعیت سلامتیتان کمک کند.
بنابراین شما باید یک برنامه غذایی متعادل که دربرگیرنده‌ی مقادیر کافی از درشت‌مغذی‌ها (پروتئین، کربوهیدرات و چربی) و ریزمغذی‌ها (ویتامین‌ها و مواد معدنی) باشد را در پیش بگیرید.
لیست غذا برای بیمار سرطانی
انتخاب غذا برای بیماران سرطانی باید با توجه به نیازهای تغذیه‌ای خاص آن‌ها و عوارض جانبی که به دنبال درمان دارویی برای آن‌ها پیش می‌آید، صورت یگیرد. هدف اصلی، تأمین انرژی و پروتئین کافی برای بدن شماست. در ادامه، یک لیست غذایی مناسب ودر دسترس از هر دسته‌ی غذایی برای بیماران سرطانی، جمع‌آوری کرده‌ام:
پروتئین: پروتئین برای ترمیم بافت‌های بدن، حفظ عضلات، و تقویت سیستم ایمنی حیاتی است. گوشت مرغ، ماهی، تخم‌مرغ، حبوبات (عدس، لوبیا)، ماست، پنیر و شیر (در صورت عدم مشکل گوارشی)، کره بادام زمینی، آجیل و دانه‌ها از جمله بهترین منابع غنی از پروتئین برای شما هستند. اگر شما با جویدن یا بلعیدن مشکل دارید، می‌توانید غذاهای پروتئینی را به صورت نرم یا پوره شده آماده کنید. مثلاً مرغ پخته و ریش‌ریش شده در سوپ، پوره عدس، یا اسموتی با پودر پروتئین و ماست یونانی.
کربوهیدرات‌ها: کربوهیدرات‌ها منبع اصلی انرژی بدن هستند. میوه‌ها و سبزیجات، نان و ماکارونی تهیه‌‌شده با غلات کامل، برنج قهوه‌ای، سیب‌زمینی، جو دوسر و غلات صبحانه، از جمله بهترین منابع غنی از کربوهیدرات برای شما هستند. باید توجه داشته باشید که از میوه‌ها و سبزیجات تازه استفاده کنید. اگر حالت تهوع دارید، کربوهیدرات‌های ساده مانند نان تست خشک یا برنج ساده ممکن است برایتان قابل تحمل‌تر باشد.
چربی‌های سالم: چربی‌ها منابع غنی از انرژی هستند و برای جذب برخی ویتامین‌ها ضروری‌اند. روغن زیتون، آووکادو، مغزها و دانه‌ها، مثالی از ترکیبات حاوی چربی‌های سالم برای شما هستند. باید توجه داشته باشید که از چربی‌های اشباع شده و ترانس (مانند چربی‌های موجود در فست‌فودها، کره، پنیر و لبنیات چرب) پرهیز کنید و به جای آن، روغن‌های گیاهی سالم را در پخت‌وپز استفاده کنید.
ویتامین‌ها و مواد معدنی: این ریزمغذی‌ها برای عملکرد صحیح بدن شما و تقویت سیستم ایمنیتان ضروری‌اند. بهترین راه برای دریافت ویتامین‌ها و مواد معدنی، مصرف یک رژیم غذایی متنوع شامل انواع میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های سالم است. اگر شما قادر به خوردن غذاهای متنوع نیستید یا محدودیت مصرف برخی ترکیبات را دارید، پزشکتان ممکن است مکمل‌های خاصی را توصیه کنند. هرگز بدون مشورت با پزشک مکمل مصرف نکنید.
مایعات: مصرف مایعات را دست کم نگیرید! کم‌آبی بدن می‌تواند باعث خستگی و افزایش عوارض جانبی شود. آب، آب‌میوه‌های طبیعی رقیق شده، سوپ، ژله، بستنی یخی و مایعات حاوی الکترولیت‌ها، بهترین ترکیبات برای شما هستند. شما باید در طول روز و نه فقط هنگام تشنگی، به مقدار کافی مایعات بنوشید.
کنترل عوارض سرطان با تغذیه
یکی از چالش‌های اصلی در تغذیه بیماران سرطانی، مدیریت عوارض جانبی ناشی از درمان است. با انتخاب بهترین ترکیبات غذایی، می‌توان این عوارض را تا حد زیادی کاهش داد:
بهبود حالت تهوع: غذاهای غیر محرک، خشک و بدون بو مانند نان تست، بیسکویت کراکر، برنج ساده و مرغ پخته برای شما مناسبند، اما غذاهای چرب، سرخ‌کردنی، تند و شیرین برای شما مناسب نیستند. به جای سه وعده غذای سنگین، چندین وعده کوچک در طول روز مصرف کنید قبل از بلند شدن از رختخواب، یک تکه نان تست خشک بخورید.
بهبود میل به غذا: غذاهای مورد علاقه‌تان را آماده کنید. غذاهای غنی از پروتئین و کالری بالا مانند ماست، تخم‌مرغ و شیر را در رژیم غذاییتان بگنجانید. محیط غذا خوردن را دلپذیر کنید. از نوشیدنی‌های مغذی (انواع اسموتی و شیک) برای تأمین کالری استفاده کنید. حتی اگر مقدار کمی غذا می‌خورید، مهم است که همان مقدار کم هم مغذی باشد.
تغییر حس چشایی: اگر غذاها طعم فلزی دارند، از ظروف پلاستیکی استفاده کنید. برای بهبود طعم غذا، از ادویه‌های ملایم مانند رزماری یا پونه کوهی استفاده کنید. اگر غذاها بی‌مزه به نظر می‌رسند، آن‌ها را با سس‌های میوه‌ای، سبزیجات و یا آب‌لیمو مزه‌دار کنید.
بهبود زخم‌های دهانی و گلودرد: غذاهای نرم و خنک مانند بستنی، ماست، سوپ و پوره میوه مصرف کنید. غذاهای تند و اسیدی (مانند گوجه‌فرنگی و مرکبات)، شور و سفت مصرف نکنید. با نی مایعات را بنوشید و دهان را قبل از هر وعده با آب‌نمک رقیق شستشو دهید.
رفع ضعف سیستم ایمنی: غذای کاملاً پخته و گرم و میوه‌ها و سبزیجاتی که به خوبی شسته شده‌اند، مصرف کنید. غذاهای نیم‌پز یا خام (مانند سوشی، تخم‌مرغ عسلی)، میوه‌ها و سبزیجات شسته نشده و گوشت و مرغ خام را کنار بگذارید. از غذاهای بسته‌بندی شده سالم استفاده کنید و به تاریخ انقضای آن‌ها توجه کنید. در صورت وجود زخم‌های باز در دستتان، از تماس مستقیم با غذاهای خام پرهیز کنید.
تجارب بیماران
سارا، ۵۰ ساله: “بعد از شروع شیمی‌درمانی، حالت تهوع داشتم و هیچ غذایی به دهانم نمی‌رفت. پزشکم توصیه کرد که از غذاهای خشک و بدون بو شروع کنم. خوردن یک تکه نان تست قبل از بلند شدن از رختخواب برایم قابل تحمل بود. همچنین مصرف بستنی یخی و ژله برایم بسیار خوشایند بودند.”
علی، ۶۵ ساله: “در طول پرتو درمانی، دهانم زخم شده بود و همه چیز طعم فلزی می‌داد. به پیشنهاد متخصص تغذیه، غذاهای پوره شده با ادویه‌های ملایم را مصرف کردم. سوپ مرغ پوره شده با کمی پونه کوهی و آب‌لیمو مزه‌دار کردم و برایم خیلی لذت‌بخش بود و کمک کرد که وزنم هم کم نشود.”
مریم، 35 ساله: “همسرم در دوران درمان اشتهایش را از دست داده بود. به جای اصرار برای خوردن یک وعده کامل، غذا را در وعده‌های کوچک و جذاب در طول روز به او می‌دادم. مصرف اسموتی‌های مغذی با موز و ماست برایش راحت‌تر بود و به او کمک کرد تا انرژی لازم را داشته باشد.”
سوالات متداول
آیا برنامه غذایی خاصی برای بیماران سرطانی وجود دارد؟
خیر، رژیم غذایی واحدی برای همه بیماران سرطانی وجود ندارد. رژیم غذایی باید بر اساس نوع سرطان، نوع درمان و عوارض جانبی فردی تنظیم شود.
آیا مصرف قند برای بیماران سرطانی خطرناک است؟
تمام سلول‌ها، از جمله سلول‌های سرطانی، برای انرژی به قند (گلوکز) نیاز دارند. اما این به معنی این نیست که مصرف قند باعث رشد سرطان میشود. بهترین توصیه، مصرف متعادل و محدود قندهای افزوده و پرهیز از رژیم‌های افراطی است.
آیا می‌توانم در طول درمان سرطان از مکمل های غذایی مصرف کنم؟
مصرف مکمل‌ها تنها باید با مشورت پزشک یا متخصص تغذیه انجام شود. برخی مکمل‌ها می‌توانند با درمان‌ها تداخل داشته باشند یا عوارض جانبی ایجاد کنند.
برای مقابله با کم‌اشتهایی چه کنم؟
به جای سه وعده غذایی بزرگ، پنج تا شش وعده غذایی کوچک و مغذی در طول روز داشته باشید. غذاهای مورد علاقه‌تان را انتخاب کنید و از نوشیدنی‌های مغذی مانند اسموتی‌ها و شیک‌ها برای تأمین کالری استفاده کنید.
جمع بندی
تغذیه مناسب بیماران سرطانی نه تنها یک نیاز، بلکه یک ابزار قدرتمند برای مبارزه با آن است. با انتخاب هوشمندانه غذاها، می‌توانید به حفظ وزن و قدرت بدنی، مدیریت عوارض جانبی داروها و تقویت سیستم ایمنیتان کمک کنید. این رویکرد به شما اجازه می‌دهد تا درمان را با توان بیشتری تحمل کنید و در نهایت، بهبودی سریع‌تری داشته باشید. توصیه می‌کنم همیشه با تیم درمانی خود، به‌ویژه یک متخصص تغذیه، درتماس باشید تا یک برنامه غذایی شخصی و مناسب با شرایط فردی شما تهیه شود.
منابع
