زنانمغز و اعصاب

اختلالات روانی در زنان

اختلالات روانی زنان

سلامت روان زنان، یکی از ابعاد کلیدی سلامت عمومی است که توجه ویژه‌ای می‌طلبد. چرا که عوامل اجتماعی، فرهنگی و بیولوژیکی در زندگی زنان چنان درهم تنیده‌اند که آن‌ها را بیشتر مستعد برخی از اختلالات روانی می‌کند. اختلالات اضطرابی، خلقی و خوردن از جمله شایع‌ترین چالش‌های روانی در میان زنان هستند و می‌توانند به شکلی عمیق کیفیت زندگی و روابط آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهند. با توجه به تاثیرات گسترده این اختلالات بر کیفیت زندگی و روابط اجتماعی، شناخت دقیق و جامع این اختلالات و علائم آن‌ها اهمیت فراوانی دارد. در این مقاله، تلاش می‌کنم تا با نگاهی جامع و علمی به بررسی این اختلالات و علائم آن‌ها بپردازم. هدف این است که درک بهتری از چالش‌های روانی که زنان با آن مواجه‌اند ارائه دهم و با شناختی دقیق‌تر، به افزایش سطح آگاهی و بهبود روش‌های درمانی کمک کنم. این گام‌های کوچک می‌توانند در مسیر ارتقای سلامت روان جامعه نقشی بزرگ ایفا کنند.

اختلالات اضطرابی

1- اختلال اضطراب عمومی (GAD)

این اختلال با نگرانی‌های مداوم و غیرمنطقی در مورد مسائل روزمره همراه است. زنان با اختلالات اضطرابی اغلب با افکار نگران‌کننده‌ای مواجه هستند که نمی‌توانند آن‌ها را کنترل کنند. این نگرانی‌ها ممکن است حول موضوعات مالی، سلامت، یا روابط اجتماعی باشد. اضطراب می‌تواند به نشانه‌های جسمانی نیز منجر شود. زنان ممکن است از سردرد، تنش عضلانی، تپش قلب و مشکلات گوارشی رنج ببرند. این علائم معمولا با نگرانی‌ها و افکار اضطراب‌زا تشدید می‌شود.

2- اختلال هراس (Panic)

این نوع اختلال با حملات هراس ناگهانی و شدید که به طور ناگهانی رخ می‌دهد، مشخص می‌شود. زنان مبتلا به پانیک ممکن است بدون هیچ نشانه هشداردهنده‌ای دچار حملات اضطرابی همراه با تپش قلب، تعریق شدید و ترس از مرگ شوند. علائم اختلال هراس شامل حملات پانیک (با علائمی مانند تپش قلب، تعریق شدید، تنگی نفس، سرگیجه و احساس از دست دادن کنترل)، ترس از حملات بعدی، تغییرات رفتاری است.

3- فوبیا (Phobia)

فوبیاها به ترس‌های شدید و غیرمنطقی از یک شیء، مکان یا وضعیت خاص اشاره دارند. این ترس‌ها به قدری شدید هستند که زندگی روزمره فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهند. برخی از فوبیاها در زنان رایج‌تر هستند، مانند ترس از فضاهای بسته (کلاستروفوبیا) یا ترس از ارتفاع (آکروفوبیا). مواجهه با عامل ترس‌آور معمولا با علائم جسمی مانند تپش قلب، لرزش، تعریق و تنگی نفس همراه است.

4- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)

این اختلال در پی تجربه یا مشاهده رویدادهای تروماتیک مانند تجاوز، حوادث شدید یا خشونت ایجاد می‌شود. زنان بیشتر از مردان به دلیل تجربیات خاص اجتماعی و فرهنگی خود، مانند خشونت خانگی یا آزار جنسی، در معرض PTSD هستند. علائم اختلال اضطراب پس از سانحه شامل بازگشت مجدد خاطرات تروماتیک، اجتناب از یادآوری رویداد و علائم جسمی و روانی (مانند اضطراب، بی‌خوابی، تحریک‌پذیری، و پرخاشگری) است.

5- افکار وسواسی و رفتارهای تکراری (OCD)

برخی از اختلالات اضطرابی مانند اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) با افکار وسواسی و رفتارهای تکراری همراه است. زنان مبتلا ممکن است درگیر افکار نگران‌کننده و وسواس‌های خاصی باشند که بر روزمرگی‌های آن‌ها تسلط پیدا می‌کند. افکار وسواسی و رفتارهای تکراری (OCD) در زنان می‌توانند به شکل‌های مختلفی ظاهر شوند. این انواع شامل افکار تکراری، ترس‌های بی‌پایه و رفتارهای وسواسی خاص است که معمولاً با تلاش برای کاهش اضطراب مرتبط همراه هستند. انواع افکار وسواسی و رفتارهای تکراری شامل وسواس پاکیزگی و بهداشت، وسواس نظم و ترتیب، وسواس شک و تردید، وسواس مذهبی یا معنوی، وسواس‌های جسمانی یا ظاهر، وسواس جمع‌آوری و ذخیره‌ساز و وسواس‌های فکری خرافاتی است.

6- اختلال اضطراب اجتماعی (SAD)

اختلال اضطراب اجتماعی با ترس شدید از قضاوت شدن یا تحقیر شدن در موقعیت‌های اجتماعی مشخص می‌شود. زنان مبتلا به این اختلال از شرکت در موقعیت‌های اجتماعی خودداری می‌کنند، زیرا از اینکه دیگران آن‌ها را منفی ارزیابی کنند، هراس دارند. علائم اختلال اضطراب اجتماعی شامل ترس از تعاملات اجتماعی، اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی، علائم جسمی (مانند سرخ شدن، تپش قلب، تعریق یا لرزش) در مواجهه با جمع است.

اختلالات خلقی

1- افسردگی اساسی (MDD)

افسردگی اساسی یکی از رایج‌ترین اختلالات خلقی است که زنان را درگیر می‌کند. این اختلال به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی، زیستی، روانی و اجتماعی رخ می‌دهد. زنان تقریبا دو برابر مردان به افسردگی مبتلا می‌شوند، و این موضوع می‌تواند به دلیل تفاوت‌های هورمونی، فشارهای اجتماعی و نقش‌های جنسیتی باشد. علائم افسردگی اساسی در زنان شامل احساس غم و ناامیدی شدید، از دست دادن علاقه به فعالیت‌های روزمره، تغییرات در خواب و اشتها، کمبود انرژی و خستگی مداوم، افکار خودکشی یا آسیب به خود و احساس بی‌ارزشی و گناه باشد.

2- افسردگی پس از زایمان (PPD)

افسردگی پس از زایمان نوعی اختلال خلقی است که معمولا پس از تولد کودک رخ می‌دهد و زنان را به دلیل تغییرات هورمونی و مسئولیت‌های جدید مادری تحت تاثیر قرار می‌دهد. این نوع افسردگی ممکن است به طور ناگهانی در هفته‌ها یا ماه‌های اول پس از زایمان بروز کند. علائم افسردگی پس از زایمان شامل احساس غم و افسردگی مداوم، خستگی شدید، احساس ناتوانی یا گناه و مشکلات در ارتباط با کودک است.

اختلالات خوردن

1- بی‌اشتهایی عصبی (AN)

آنورکسیا یکی از شدیدترین اختلالات خوردن است که با خودداری از غذا خوردن، وسواس نسبت به لاغری و ترس شدید از افزایش وزن مشخص می‌شود. این اختلال معمولا در دوران نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می‌شود و زنان بیشتر از مردان به آن مبتلا می‌شوند. علائم بی‌اشتهایی عصبی شامل خودداری از خوردن غذا، ترس از افزایش وزن و تصور تصویری تحریف‌شده و ناسالم از بدن است. این اختلال شامل نشانه‌های جسمانی نیز هست؛ که شامل کاهش وزن شدید، نارسایی قلبی، از دست دادن قاعدگی، شکنندگی ناخن‌ها و موها، خشکی پوست و ضعف عمومی می‌شود.

2- پراشتهایی عصبی (BN)

بولیمیا شامل دوره‌های مکرر پرخوری و به دنبال آن رفتارهای پاک‌سازی مانند استفراغ عمدی، استفاده از ملین‌ها یا ورزش‌های افراطی است. برخلاف افراد مبتلا به آنورکسیا که به شدت لاغر هستند، زنان مبتلا به بولیمیا ممکن است وزن نرمال یا حتی اضافه وزن داشته باشند.

3- اختلال پرخوری (BED)

اختلال پرخوری در زنان با دوره‌های مکرر خوردن بیش از حد و کنترل‌ناپذیر غذا مشخص می‌شود، که معمولا همراه با احساس گناه و ناراحتی است. برخلاف دیگر اختلالات خوردن، این اختلال شامل رفتارهای جبرانی مانند استفراغ عمدی یا ورزش بیش از حد نمی‌شود. این مشکل می‌تواند بر سلامت جسمانی، عزت نفس و کیفیت زندگی زنان تاثیر منفی بگذارد و نیازمند مداخلات درمانی است.

اختلالات شخصیتی

1- اختلال شخصیت مرزی (BPD)

اختلال شخصیت مرزی یکی از شایع‌ترین اختلالات شخصیتی در زنان است. این اختلال با بی‌ثباتی شدید در روابط بین‌فردی، تصویر ذهنی از خود و احساسات همراه است. زنان مبتلا به BPD ممکن است نوسانات خلقی شدیدی را تجربه کنند و اغلب بین حالت‌های عاطفی متناقض جابجا شوند. علائم اختلال شخصیت مرزی شامل ترس شدید از رها شدن، روابط بین‌فردی بی‌ثبات، نوسانات شدید در خلق و خو، رفتارهای خودآسیب‌رسان یا تهدید به خودکشی، احساس پوچی مزمن، خشم شدید و کنترل‌نشده است.

2- اختلال شخصیت خودشیفته (NPD)

اختلال شخصیت خودشیفته با نیاز شدید به تحسین دیگران، احساس خودبزرگ‌بینی و کمبود همدلی نسبت به دیگران مشخص می‌شود. زنان مبتلا به این اختلال ممکن است در روابط شخصی و اجتماعی خود با مشکلات جدی مواجه شوند، زیرا دائما به دنبال تایید دیگران هستند و معمولا نمی‌توانند نیازها و احساسات دیگران را درک کنند. علائم اختلال شخصیت خودشیفته شامل حس اغراق‌آمیز از اهمیت شخصی، نیاز به تحسین مداوم، فقدان همدلی، سوءاستفاده از دیگران، حساسیت بیش از حد به انتقاد است.

3- اختلال شخصیت نمایشی (HPD)

اختلال شخصیت نمایشی با رفتارهای نمایشی و نیاز به جلب توجه مداوم همراه است. زنان مبتلا به HPD تمایل دارند در موقعیت‌های اجتماعی بیش از حد به خود توجه جلب کنند و اغلب رفتارهای اغراق‌آمیز و احساسی دارند. علائم اختلال شخصیت نمایشی شامل نیاز مداوم به توجه، رفتارهای اغراق‌آمیز و احساسی، ظاهر و رفتار جنسی تحریک‌آمیز برای جلب توجه دیگران، تغییر سریع در احساسات، روابط سطحی است.

4- اختلال شخصیت وسواسی-جبری (OCPD)

اختلال شخصیت وسواسی-جبری با نیاز شدید به کمال‌گرایی، نظم و کنترل بر زندگی و اطرافیان مشخص می‌شود. این افراد به شدت به جزئیات و قوانین توجه می‌کنند و اغلب قادر به انعطاف‌پذیری یا پذیرش تغییرات نیستند. علائم اختلال شخصیت وسواسی-جبری شامل کمال‌گرایی افراطی، تمرکز بیش از حد بر جزئیات، عدم توانایی در واگذاری وظایف، سخت‌گیری و انعطاف‌ناپذیری، مشکلات در روابط بین‌فردی است.

سخن آخر

در پایان، زنان به دلیل عوامل بیولوژیکی، اجتماعی و روان‌شناختی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این اختلالات قرار دارند. فشارهای فرهنگی و انتظارات اجتماعی درباره ظاهر، نقش‌های جنسیتی و روابط می‌توانند نقش موثری در افزایش آسیب‌پذیری روانی آن‌ها ایفا کنند. بنابراین شناسایی زودهنگام و درمان مناسب اختلالات روانی در زنان بسیار حیاتی است. روان‌درمانی، دارودرمانی و مداخلات اجتماعی می‌توانند به زنان کمک کنند تا با این اختلالات مقابله کنند و به زندگی عادی خود بازگردند. افزایش آگاهی عمومی درباره این مشکلات و فراهم آوردن حمایت‌های اجتماعی و حرفه‌ای برای زنان مبتلا به اختلالات روانی می‌تواند به کاهش شیوع و اثرات منفی این اختلالات در جامعه کمک کند.

منابع

Women’s Mental Health

Mental Health in Women

Global, regional, and national burden of 12 mental disorders

درباره دکتر مهشید جمشیدی

دکتر مهشید جمشیدی، دارای بورد تخصصی درد و کنترل درد و دکترای تغذیه از کانادا، بنیانگذار کلینیک تغذیه و سبک زندگی دکتر جم هستند. ایشان با بیش از ده سال سابقه درمانگری در بیمارستان‌ها و کلینیک‌های تخصصی درد و تغذیه در کانادا، از دانش و تجربه بالایی در این زمینه برخوردار هستند. دکتر جمشیدی معتقدند که تغذیه نقش مهمی در بروز بیماری‌ها و عدم بهبودی افراد دارد. ایشان با بررسی دقیق بیماران و بیماری‌های انها، برنامه‌های غذایی سفارشی و موثری را برای آنها طراحی می‌کنند. این برنامه‌ها علاوه بر بهبود سلامت جسمی، به بهبود روحیه و کیفیت زندگی بیماران نیز کمک می‌کنند.