زنانسلامتی

علائم و تشخیص تنبلی تخمدان

علائم و نشانه‌های تشخیص سندرم تنبلی تخمدان

تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، یکی از شایع‌ترین اختلالات هورمونی زنان، در سنین باروری است که تهدیدات و خطرات جدی برای سلامت عمومی و تولید مثل را به همراه دارد. این اختلال با علائم مختلفی از جمله قاعدگی‌های نامنظم، رشد غیرطبیعی موهای زائد، آکنه و مشکلات باروری بروز دارد. علیرغم شیوع بالای این بیماری، بسیاری از زنان ممکن است تا مدت‌ها پس از بروز علائم اولیه، متوجه وجود این مشکل نشوند که این امر به دلیل پیچیدگی علائم و اشتراکات آن با سایر اختلالات است. تشخیص به موقع و دقیق تنبلی تخمدان می‌تواند به مدیریت بهتر علائم و کاهش عوارض بلندمدت آن کمک کند. در این مقاله، به بررسی علائم کلیدی، روش‌های تشخیصی تنبلی تخمدان و اهمیت شناسایی زودهنگام این بیماری خواهم پرداخت.

علائم و نشانه‌های تنبلی تخمدان

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک با مجموعه‌ای از علائم و نشانه‌ها همراه است که ممکن است در هر زن متفاوت باشد. برخی از زنان ممکن است تنها چند علامت خفیف داشته باشند، در حالی که دیگران ممکن است با مشکلات جدی‌تری مواجه شوند. به طور کلی نشانه‌های تنبلی تخمدان به شرح زیر است:

1- قاعدگی نامنظم

یکی از شایع‌ترین علائم PCOS، نامنظمی در سیکل قاعدگی است. زنان مبتلا به این سندرم ممکن است دچار دوره‌های قاعدگی نامنظم، طولانی یا کوتاه شوند. برخی از زنان ممکن است دوره‌های قاعدگی خود را به طور کامل از دست بدهند که به آن «آمنوره» گفته می‌شود. این نامنظمی‌ها ناشی از عوامل زیر است:

• عدم تخمک‌گذاری منظم: در شرایط طبیعی، تخمدان‌ها هر ماه یک تخمک آزاد می‌کنند. در PCOS، این فرایند مختل می‌شود و تخمک‌گذاری ممکن است به طور نامنظم یا نادر رخ دهد که منجر به قاعدگی‌های نامنظم می‌شود.
• سطح بالای هورمون‌های آندروژن: زنان مبتلا به PCOS معمولا سطح بالاتری از هورمون‌های آندروژن (مانند تستوسترون) دارند که می‌تواند منجر به علائمی مانند روییدن موهای زائد و آکنه شود. این عدم تعادل هورمونی نیز می‌تواند به قاعدگی نامنظم منجر شود.
• عدم تعادل هورمونی: به علت تنبلی تخمدان، سطح هورمون‌هایی مانند استروژن و پروژسترون که نقش مهمی در تنظیم سیکل قاعدگی دارند، تغییر می‌کند. این تغییرات هورمونی باعث می‌شود که قاعدگی به موقع و منظم رخ ندهد.

2- رشد موهای زائد

یکی دیگر از علائم رایج تنبلی تخمدان، هیرسوتیسم یا رشد موهای زائد است. این ارتباط به این صورت است:

• افزایش هورمون‌های آندروژن: در زنان مبتلا به PCOS، تخمدان‌ها مقدار بیشتری هورمون‌های آندروژن تولید می‌کنند. این افزایش آندروژن می‌تواند باعث رشد موهای زائد در نواحی غیر معمول مانند صورت، سینه، پشت و شکم شود.
• حساسیت فولیکول‌های مو: فولیکول‌های مو نسبت به هورمون‌های آندروژن حساسیت دارند. در PCOS، این حساسیت می‌تواند افزایش یابد و منجر به رشد موهای ضخیم و تیره در نواحی مختلف بدن شود.

3- آکنه و مشکلات پوستی

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک می‌تواند مشکلات پوستی متعددی را ایجاد کند. این مشکلات عمدتا ناشی از عدم تعادل هورمونی به‌ویژه افزایش سطح هورمون‌های آندروژن هستند. در ادامه به برخی از این مشکلات پوستی اشاره می‌کنم.

• آکنه: یکی از شایع‌ترین مشکلات پوستی در زنان مبتلا به PCOS است. افزایش هورمون‌های آندروژن باعث تولید بیشتر چربی توسط غدد سباسه می‌شود. این چربی‌ها می‌توانند منافذ پوست را مسدود کرده و منجر به ایجاد جوش‌های سرسفید، سرسیاه و یا حتی کیست‌های عمیق‌تر و دردناک شوند.
• پوست چرب: افزایش تولید چربی توسط غدد سباسه نه تنها باعث آکنه می‌شود، بلکه می‌تواند پوست را چرب‌تر از حالت طبیعی کند. این مسئله ممکن است منجر به درخشش بیش از حد پوست و نیاز به مراقبت‌های خاص پوستی شود.
• آکانتوزیس نیگریکانس: یک اختلال پوستی که باعث تیرگی و ضخیم شدن پوست در نواحی خاصی مانند پشت گردن، زیر بغل و کشاله ران می‌شود. این مشکل در زنان مبتلا به PCOS که به مقاومت به انسولین مبتلا هستند، شایع‌تر است.
• ریزش مو (آلوپسی آندروژنیک): افزایش هورمون‌های آندروژن در PCOS می‌تواند منجر به نازک شدن و ریزش موی سر در الگوی مردانه شود. این وضعیت با نام آلوپسی آندروژنیک شناخته می‌شود و می‌تواند باعث کاهش حجم موها و طاسی جزئی شود.

4- افزایش وزن و چاقی

چاقی و PCOS می‌توانند یک چرخه معیوب ایجاد کنند. PCOS باعث چاقی و چاقی باعث تشدید علائم PCOS می‌شود. این چاقی معمولا به صورت تجمع چربی در ناحیه شکم (چاقی مرکزی) ظاهر می‌شود که می‌تواند منجر به مشکلات سلامتی دیگری مانند دیابت نوع 2، بیماری‌های قلبی و عروقی، و مشکلات باروری شود.

• مقاومت به انسولین: بسیاری از زنان مبتلا به PCOS دچار مقاومت به انسولین هستند، به این معنا که بدن آن‌ها به درستی به هورمون انسولین پاسخ نمی‌دهد. این امر باعث می‌شود که سطح انسولین در خون افزایش یابد. انسولین بالا می‌تواند باعث ذخیره بیشتر چربی در بدن و در نتیجه چاقی شود. علاوه بر این، انسولین بالا می‌تواند تولید آندروژن‌ها را در تخمدان‌ها افزایش دهد، که به نوبه‌ی خود علائم PCOS را تشدید می‌کند.
• تاثیر بر باروری: چاقی در زنان مبتلا به PCOS می‌تواند مشکلات باروری را تشدید کند. چربی اضافی بدن می‌تواند باعث تغییر در سطح هورمون‌های جنسی شود که منجر به کاهش شانس تخمک‌گذاری و باروری می‌شود.

5- مشکلات باروری

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یکی از علل اصلی ناباروری در زنان است. این بیماری می‌تواند مشکلات متعددی را برای باروری ایجاد کند که برخی از آن‌ها عبارتند از:

• عدم تخمک‌گذاری منظم: یکی از مهم‌ترین مشکلات باروری ناشی از PCOS، عدم تخمک‌گذاری منظم است. در زنان مبتلا به PCOS، تخمدان‌ها به دلیل عدم تعادل هورمونی قادر به آزادسازی تخمک به صورت منظم نیستند. بدون تخمک‌گذاری، امکان بارداری نیز وجود ندارد.
• کیفیت پایین تخمک‌ها: در PCOS، تخمک‌های تولید شده ممکن است کیفیت پایین‌تری داشته باشند. این مسئله می‌تواند منجر به کاهش احتمال باروری و افزایش خطر سقط جنین شود.
• ناهنجاری‌های هورمونی: زنان مبتلا به PCOS معمولا سطح بالایی از هورمون‌های آندروژن (مانند تستوسترون) دارند. این ناهنجاری‌های هورمونی می‌تواند به مشکلاتی مانند عدم تعادل در هورمون‌های جنسی و تخمک‌گذاری نادر منجر شود که در نتیجه می‌تواند باروری را تحت تاثیر قرار دهد.
• مشکلات مرتبط با دیواره رحم: در برخی موارد، افزایش سطح استروژن و عدم تعادل سایر هورمون‌ها می‌تواند منجر به ضخیم شدن دیواره رحم (اندومتریوم) شود. این وضعیت می‌تواند بر روی لانه‌گزینی جنین و حفظ بارداری تاثیر منفی داشته باشد.
• افزایش خطر سقط جنین: زنان مبتلا به PCOS بیشتر در معرض خطر سقط جنین قرار دارند. این امر می‌تواند به دلایلی مانند کیفیت پایین تخمک‌ها، ناهنجاری‌های هورمونی، و مشکلات مرتبط با دیواره رحم باشد.

6- اختلالات روانی

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک نه تنها بر سلامت جسمانی، بلکه بر سلامت روانی زنان نیز تاثیر منفی دارد. این بیماری می‌تواند منجر به انواع مختلفی از اختلالات روانی و مشکلات مربوط به سلامت روان شود. در زیر به برخی از این اختلالات و تاثیرات آن‌ها اشاره می‌کنم.

• افسردگی: یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی در زنان مبتلا به PCOS است. تغییرات هورمونی، مشکلات باروری، چالش‌های ظاهری مانند آکنه و رشد موهای زائد، و همچنین نگرانی‌های مربوط به چاقی، همگی می‌توانند منجر به احساس ناامیدی و افسردگی شوند.
• اضطراب: زنان مبتلا به PCOS ممکن است اضطراب بیشتری را تجربه کنند. این اضطراب می‌تواند ناشی از نگرانی‌های مرتبط با باروری، ناهنجاری‌های ظاهری، و یا حتی فشارهای اجتماعی باشد. نگرانی مداوم در مورد علائم بیماری و آینده نیز می‌تواند اضطراب را تشدید کند.
• اختلالات خوردن: برخی از زنان مبتلا به PCOS به دلیل نگرانی‌های شدید از وزن و ظاهر بدن، ممکن است به اختلالاتی مانند پرخوری عصبی یا بی‌اشتهایی عصبی مبتلا شوند. مشکلات مرتبط با وزن و تصویر بدنی می‌تواند محرک اصلی برای بروز این اختلالات باشد.
• استرس: زندگی با PCOS می‌تواند منجر به استرس مداوم شود. مدیریت علائم، نگرانی در مورد باروری، و تحمل فشارهای اجتماعی همگی می‌توانند سطح استرس را در زنان مبتلا به PCOS افزایش دهند.
• اختلالات خواب: برخی از زنان مبتلا به PCOS ممکن است دچار اختلالات خواب شوند. این اختلالات می‌تواند ناشی از استرس، اضطراب، یا حتی مشکلات جسمانی مانند آپنه خواب باشد که در زنان چاق مبتلا به PCOS بیشتر دیده می‌شود.

7- مقاومت به انسولین و دیابت نوع 2

همان‌طور که قبلا اشاره کردم، مقاومت به انسولین یکی از عوامل مهم در بروز تنبلی تخمدان است. این مقاومت می‌تواند به افزایش سطح قند خون و در نهایت دیابت نوع 2 منجر شود. زنانی که به PCOS مبتلا هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 قرار دارند. چراکه انسولین بالا می‌تواند تخمدان‌ها را تحریک کرده و باعث تولید بیش از حد آندروژن‌ها (هورمون‌های مردانه) شود.

روش‌های تشخیص تنبلی تخمدان

تشخیص سندرم تخمدان پلی‌کیستیک نیاز به بررسی دقیق علائم بالینی، انجام آزمایش‌های خونی و سونوگرافی دارد. زیرا به علت مشابهت علائم این بیماری با اختلالات دیگر، نتیجه‌‌ی قطعی از طریق آزمایش و تشخیص پزشک میسر می‌شود.

1- تاریخچه پزشکی و معاینه بالینی

اولین قدم در تشخیص PCOS، گرفتن تاریخچه پزشکی دقیق از بیمار است. پزشک ممکن است سوالاتی در مورد سیکل قاعدگی، رشد موهای زائد، افزایش وزن و سابقه‌ی خانوادگی بیماری‌های هورمونی بپرسد. معاینه بالینی نیز شامل بررسی علائم فیزیکی مانند آکنه، هیرسوتیسم و توزیع چربی در بدن است.

2- آزمایش‌های خونی

برای تأیید تشخیص PCOS، انجام آزمایش‌های خونی ضروری است. این آزمایش‌ها معمولا شامل اندازه‌گیری سطح هورمون‌های مختلف مانند تستوسترون، استروژن، پروژسترون،LH  و FSH است. افزایش سطح آندروژن‌ها و اختلال در نسبت LH  به FSH از نشانه‌های مهم این سندرم است.

3- سونوگرافی

سونوگرافی یکی از ابزارهای مهم در تشخیص PCOS است. در این روش، تخمدان‌ها مورد بررسی قرار گرفته و وجود کیست‌های متعدد (بیش از 12 کیست کوچک با قطر 2 تا 9 میلی‌متر) در تخمدان‌ها می‌تواند نشان‌دهنده این سندرم باشد. با این حال، وجود کیست‌ها به تنهایی نمی‌تواند تشخیص نهایی باشد و باید همراه با علائم بالینی و نتایج آزمایش‌های خونی بررسی شود.

سخن آخر

در پایان، با توجه به علائم و اثرات شدید این اختلال، تشخیص زودهنگام این بیماری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ زیرا با تشخیص به موقع می‌توان عوارض احتمالی مانند نازایی، دیابت نوع ۲ و بیماری‌های قلبی عروقی را کاهش داد. علائم این بیماری مانند قاعدگی‌های نامنظم، رشد موی زائد و مشکلات پوستی، هشدارهایی برای مراجعه به پزشک و انجام تست‌های مرتبط هستند. بنابراین، هشیاری نسبت به نشانه‌ها و استفاده از روش‌های تشخیص مناسب می‌تواند نقش مهمی در مدیریت و کنترل تنبلی تخمدان و حفظ سلامت عمومی زنان داشته باشد.

منابع

Diagnosis of polycystic ovary syndrome in adults

Diagnosis of polycystic ovary syndrome

Polycystic Ovarian Syndrome Guidelines

درباره دکتر مهشید جمشیدی

دکتر مهشید جمشیدی، دارای بورد تخصصی درد و کنترل درد و دکترای تغذیه از کانادا، بنیانگذار کلینیک تغذیه و سبک زندگی دکتر جم هستند. ایشان با بیش از ده سال سابقه درمانگری در بیمارستان‌ها و کلینیک‌های تخصصی درد و تغذیه در کانادا، از دانش و تجربه بالایی در این زمینه برخوردار هستند. دکتر جمشیدی معتقدند که تغذیه نقش مهمی در بروز بیماری‌ها و عدم بهبودی افراد دارد. ایشان با بررسی دقیق بیماران و بیماری‌های انها، برنامه‌های غذایی سفارشی و موثری را برای آنها طراحی می‌کنند. این برنامه‌ها علاوه بر بهبود سلامت جسمی، به بهبود روحیه و کیفیت زندگی بیماران نیز کمک می‌کنند.