زنانسلامتی

تنبلی تخمدان چیست؟

تنبلی تخمدان چیست؟

تنبلی تخمدان که به عنوان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا PCOS نیز شناخته می‌شود، یکی از شایع‌ترین اختلالات هورمونی در زنان در سنین باروری است. این بیماری می‌تواند از سنین نوجوانی تا دوران یائسگی تداوم داشته باشد و علائم آن با گذشت زمان تغییر کند. تنبلی تخمدان نه تنها بر روی عملکرد تخمدان‌ها تاثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند باعث مشکلات جدی مانند ناباروری، دیابت نوع 2، بیماری‌های قلبی عروقی و مشکلات روانی شود. علت دقیق سندرم تخمدان پلی‌کیستیک هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما تحقیقات نشان می‌دهد که ترکیبی از عوامل بیولوژیکی و محیطی می‌تواند در بروز این بیماری نقش داشته باشد. در ادامه، به بررسی علل احتمالی و عوامل خطر اصلی این بیماری می‌پردازم.

عوامل بیولوژیکی بروز تنبلی تخمدان چیست؟

1- عوامل ژنتیکی

• وراثت: تحقیقات نشان داده‌اند که PCOS می‌تواند در خانواده‌ها به صورت موروثی منتقل شود. اگر یکی از بستگان نزدیک مثل مادر یا خواهر شما به این سندرم مبتلا باشد، احتمال ابتلای شما به آن افزایش می‌یابد.
• ژن‌های مربوط به تولید هورمون‌ها: برخی از ژن‌ها که در تولید و تنظیم هورمون‌ها نقش دارند، ممکن است در بروز PCOS موثر باشند. به عنوان مثال، تغییرات در ژن‌هایی که بر تولید هورمون‌های آندروژن (مانند تستوسترون) تاثیر می‌گذارند، می‌تواند منجر به افزایش این هورمون‌ها و در نتیجه بروز تنبلی تخمدان شود.
• اختلالات متابولیک: ژن‌هایی که با متابولیسم گلوکز و چربی مرتبط هستند نیز می‌توانند در بروز PCOS نقش داشته باشند. این اختلالات ممکن است منجر به افزایش مقاومت به انسولین شوند.

2- مقاومت به انسولین

یکی از مهم‌ترین عوامل خطر برای تنبلی تخمدان، مقاومت به انسولین است. مقاومت به انسولین به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن سلول‌های بدن به انسولین، هورمونی که سطح قند خون را تنظیم می‌کند، به خوبی پاسخ نمی‌دهند. این مقاومت باعث افزایش تولید انسولین در بدن می‌شود.

• تاثیر بر هومون‌ها: انسولین بالا می‌تواند تخمدان‌ها را تحریک کرده و باعث تولید بیش از حد آندروژن‌ها (هورمون‌های مردانه) شود. افزایش آندروژن‌ها نیز می‌تواند به بروز علائمی مانند آکنه، رشد موهای زائد و مشکلات قاعدگی منجر شود.
• تاثیر بر تخمدان‌ها: مقاومت به انسولین می‌تواند چرخه قاعدگی را مختل کند و باعث ایجاد کیست‌های کوچک در تخمدان‌ها شود. این کیست‌ها به طور مکرر در زنان مبتلا به PCOS دیده می‌شوند و می‌توانند به کاهش باروری منجر شوند.

3- عدم تعادل هورمونی

عدم تعادل هورمونی می‌تواند به مشکلات مختلفی منجر شود که مشخصه‌های اصلی PCOS را تشکیل می‌دهند. این هورمون‌های کلیدی به صورت زیر هستند:

• آندروژن‌ها: زنان مبتلا به PCOS اغلب سطح بالایی از آندروژن‌ها (هورمون‌های مردانه مانند تستوسترون) دارند. این افزایش آندروژن‌ها می‌تواند منجر به علائم فیزیکی مانند رشد بیش از حد موهای صورت و بدن، آکنه، و طاسی با الگوی مردانه شود.
• استروژن و پروژسترون: در PCOS، تعادل بین استروژن و پروژسترون ممکن است مختل شود، که می‌تواند باعث نامنظم شدن یا عدم وقوع قاعدگی شود. این مسئله به نوبه خود می‌تواند منجر به مشکلات باروری شود.
• LH و FSH: نسبت ناهنجار هورمون لوتئینه‌کننده (LH) به هورمون تحریک‌کننده فولیکول (FSH) در زنان مبتلا به PCOS شایع است. این نسبت ناهنجار می‌تواند باعث شود که تخمدان‌ها به درستی تخمک‌گذاری نکنند و به تشکیل کیست‌های تخمدانی منجر شود.

عوامل محیطی بروز تنبلی تخمدان چیست؟

عوامل محیطی می‌توانند نقش مهمی در توسعه و تشدید سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) یا همان تنبلی تخمدان داشته باشند. این عوامل می‌توانند با تأثیرگذاری بر سیستم هورمونی و متابولیک بدن، به بروز یا شدت یافتن علائم PCOS منجر شوند.

1- تاثیر رژیم غذایی

• مصرف زیاد قند: مصرف زیاد قندهای ساده مانند شیرینی‌ها، نوشابه‌ها و سایر نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر، می‌تواند سطح قند خون را به سرعت بالا ببرد. این امر باعث افزایش تولید انسولین می‌شود و با گذشت زمان می‌تواند منجر به مقاومت به انسولین شود. مقاومت به انسولین یکی از عوامل اصلی در PCOS است که می‌تواند سطح آندروژن‌ها (هورمون‌های مردانه) را افزایش داده و تخمک‌گذاری را مختل کند.
• کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده: مصرف کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده مانند نان سفید، برنج سفید و ماکارونی می‌تواند سطح قند خون را به سرعت افزایش دهد و اثر مشابهی بر مقاومت به انسولین داشته باشد.
• چربی‌های ترانس: این نوع چربی‌ها که در غذاهای فرآوری‌شده، فست‌فودها، کیک‌ها و شیرینی‌ها یافت می‌شوند، می‌توانند باعث افزایش التهاب در بدن و مقاومت به انسولین شوند. التهاب و مقاومت به انسولین از عوامل تشدید کننده PCOS هستند.
• چربی‌های اشباع‌شده: مصرف بیش از حد چربی‌های اشباع‌شده که در گوشت‌های پرچرب، لبنیات پرچرب و برخی روغن‌های نباتی یافت می‌شود، می‌تواند سطح کلسترول و آندروژن‌ها را افزایش داده و به مشکلات هورمونی منجر شود.
• غذاهای کم فیبر: مصرف کم فیبر می‌تواند باعث افزایش سطح قند خون و انسولین شود. فیبرها به کنترل سطح قند خون کمک می‌کنند و می‌توانند حساسیت به انسولین را بهبود بخشند. رژیم‌های غذایی که فیبر کافی ندارند، ممکن است باعث بروز یا تشدید PCOS شوند.
• مصرف زیاد لبنیات: برخی تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف زیاد محصولات لبنی ممکن است سطح آندروژن‌ها را در زنان مبتلا به PCOS افزایش دهد. همچنین، انسولین موجود در لبنیات می‌تواند به مقاومت به انسولین منجر شود. البته این مسئله برای برخی از افراد متفاوت عمل می‌کند.
• غذاهای فرآوری‌شده و فست‌فود: این غذاها اغلب حاوی قندهای مخفی، چربی‌های ناسالم، و مواد افزودنی هستند که می‌توانند باعث افزایش التهاب، مقاومت به انسولین و عدم تعادل هورمونی شوند. مصرف زیاد فست‌فودها و غذاهای آماده خطر ابتلا به PCOS یا تشدید علائم آن را افزایش می‌دهد.
• مصرف زیاد کافئین: برخی مطالعات نشان می‌دهند که مصرف زیاد کافئین بر تعادل هورمونی تاثیر منفی دارد، به ویژه در زنانی که از PCOS رنج می‌برند؛ بدین صورت که مصرف زیاد کافئین می‌تواند سطح آندروژن‌ها و استروژن را تحت تاثیر قرار دهد.
• کمبود مواد مغذی: کمبود برخی مواد مغذی مانند ویتامین D و B، اسیدهای چرب امگا 3، و منیزیم می‌تواند عملکرد هورمونی بدن را مختل کند و به افزایش علائم PCOS منجر شود.

2- آلودگی محیطی

• مواد شیمیایی مختل‌کننده هورمونی: برخی از مواد شیمیایی موجود در محیط زیست مانند بیسفنول A (BPA) و فتالات‌ها که در پلاستیک‌ها، محصولات بهداشتی و آرایشی و غیره یافت می‌شوند، می‌توانند سیستم هورمونی بدن را مختل کنند. این مواد می‌توانند تعادل هورمون‌های جنسی را تغییر دهند و به تشدید علائم PCOS منجر شوند.
• آلودگی هوا: برخی از مطالعات نشان داده‌اند که قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا ممکن است با افزایش سطح التهابات و مقاومت به انسولین مرتبط باشد، که هر دو از عوامل مهم در PCOS هستند.

3- استرس و سبک زندگی

• استرس مزمن: استرس طولانی مدت می‌تواند سطح کورتیزول را در بدن افزایش دهد، که می‌تواند به مقاومت به انسولین و عدم تعادل هورمونی منجر شود. همچنین، استرس می‌تواند بر چرخه قاعدگی تأثیر بگذارد و علائم PCOS را تشدید کند.
• عدم فعالیت بدنی: کمبود فعالیت بدنی منظم می‌تواند به افزایش وزن، مقاومت به انسولین و اختلالات متابولیک منجر شود که این‌ها عوامل خطرساز برای PCOS هستند.

4- نقش وزن و چاقی

چاقی یکی از عوامل محیطی مهم است که به شدت با PCOS مرتبط است. چاقی می‌تواند مقاومت به انسولین را تشدید کرده و به عدم تعادل هورمونی منجر شود. به خصوص، چربی اضافی بدن به ویژه در ناحیه شکم، می‌تواند تولید آندروژن‌ها را افزایش داده و علائم PCOS را بدتر کند. به طور معمول زنان مبتلا به PCOS دارای شاخص توده بدنی (BMI) بالاتری هستند و چاقی می‌تواند علائم این سندرم را تشدید کند.

5- داروها و مواد شیمیایی

برخی داروها و مواد شیمیایی می‌توانند بر تعادل هورمونی تاثیر گذاشته و PCOS را تشدید کنند. به عنوان مثال، مصرف برخی از داروهای استروئیدی یا استفاده از محصولات حاوی هورمون بر تخمدان‌ها موثرند.

6- مصرف دخانیات

• افزایش آندروژن‌ها: مصرف دخانیت می‌تواند باعث افزایش سطح آندروژن‌ها (هورمون‌های مردانه) در بدن زنان شود. آندروژن‌های بالا یکی از مشخصه‌های اصلی PCOS است که به علائمی مانند هیرسوتیسم (رشد موهای زائد)، آکنه و ریزش موی سر منجر می‌شود.
• کاهش استروژن: مصرف دخانیت، به خصوص سیگار کشیدن می‌تواند سطح استروژن را در بدن کاهش دهد. کاهش استروژن می‌تواند به عدم تعادل هورمونی منجر شود و علائم PCOS را تشدید کند.
• اختلال در تخمک‌گذاری: سیگار کشیدن می‌تواند به تخمک‌گذاری نامنظم یا عدم تخمک‌گذاری منجر شود. این مسئله به ویژه در زنانی که مبتلا به PCOS هستند، می‌تواند باروری را کاهش دهد و مشکلات مربوط به قاعدگی را تشدید کند.
• آسیب به تخمک‌ها: مواد شیمیایی موجود در مواد دخانی به تخمک‌ها آسیب می‌رسانند و کیفیت آن‌ها را کاهش می‌دهند. این امر احتمال لقاح موفق و باروری را کاهش می‌دهد.

سخن آخر

در حالی که PCOS یک بیماری پیچیده با ریشه‌های ژنتیکی است، عوامل محیطی می‌توانند با ژن‌ها تعامل داشته و احتمال بروز یا شدت یافتن این بیماری را افزایش دهند. به عنوان مثال، افرادی که از نظر ژنتیکی مستعد PCOS هستند، ممکن است با قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی نامطلوب بیشتر تحت تاثیر قرار گیرند. مدیریت این عوامل از طریق تغییرات سبک زندگی، تغذیه سالم، کاهش استرس و جلوگیری از مواجهه با مواد شیمیایی مضر می‌تواند به پیشگیر و یا بهبود علائم PCOS کمک کند. کوچینگ تغذیه از مهم‌ترین راهبردهای موثر در این امر است. در کلینیک تخصصی دکتر جم، با حضور برترین‌ متخصص‌های تغذیه و زنان و زایمان، همراه سلامتی شما هستیم.

منابع

Polycystic Ovarian Disease.

Polycystic Ovary Syndrome.

Polycystic ovary syndrome – PCOS.

درباره دکتر مهشید جمشیدی

دکتر مهشید جمشیدی، دارای بورد تخصصی درد و کنترل درد و دکترای تغذیه از کانادا، بنیانگذار کلینیک تغذیه و سبک زندگی دکتر جم هستند. ایشان با بیش از ده سال سابقه درمانگری در بیمارستان‌ها و کلینیک‌های تخصصی درد و تغذیه در کانادا، از دانش و تجربه بالایی در این زمینه برخوردار هستند. دکتر جمشیدی معتقدند که تغذیه نقش مهمی در بروز بیماری‌ها و عدم بهبودی افراد دارد. ایشان با بررسی دقیق بیماران و بیماری‌های انها، برنامه‌های غذایی سفارشی و موثری را برای آنها طراحی می‌کنند. این برنامه‌ها علاوه بر بهبود سلامت جسمی، به بهبود روحیه و کیفیت زندگی بیماران نیز کمک می‌کنند.