بواسیر و زایمان طبیعی
وقتی فشار، فقط فشار زایمان نیست!
بارداری، داستان نه‌ماهه‌ای‌ست پر از لحظه‌های خاص، اما گاهی میان تمام شگفتی‌ها، چالش‌هایی هم سر راه مادران قرار می‌گیرد. یکی از این چالش‌های نه‌چندان خوشایند، بواسیر است؛ مشکلی که نه فقط آزاردهنده بلکه برای بسیاری از زنان باردار نگران‌کننده هم هست؛ به‌ویژه وقتی نوبت به تصمیم‌گیری برای نوع زایمان می‌رسد. سؤالی که ذهن بسیاری را درگیر می‌کند این است: آیا با داشتن بواسیر می‌توان زایمان طبیعی کرد؟ در این مقاله، به زبانی ساده اما علمی، به بررسی همین موضوع می‌پردازم تا با آگاهی بیشتر، انتخابی درست‌تر داشته باشید.
بواسیر در دوران بارداری: چرا شایع است؟
اگر در دوران بارداری دچار بواسیر شده‌اید، تنها نیستید. بواسیر یکی از عوارض شایع بارداری است که معمولا در سه‌ماهه سوم شدت بیشتری پیدا می‌کند. دلایل اصلی آن عبارتاند از:
۱- افزایش فشار بر رگ‌های لگنی
با رشد جنین، رحم بزرگ شده و فشار بیشتری به عروق خونی ناحیه لگن وارد می‌شود. این فشار مانع بازگشت خون به قلب شده و باعث گشاد شدن رگ‌ها و در نهایت، شکل‌گیری بواسیر می‌شود.
۲- تغییرات هورمونی
در بارداری، افزایش هورمون پروژسترون باعث شل شدن دیواره رگ‌ها و همچنین کاهش تحرک روده‌ها می‌شود. این دو عامل هم‌زمان، زمینه‌ساز یبوست و بواسیر هستند.
۳- یبوست مکرر
یبوست، دوست صمیمی بواسیر است! در دوران بارداری، کاهش تحرک و تغییر رژیم غذایی می‌تواند باعث یبوست شود، که خود از مهم‌ترین عوامل تحریک و تشدید بواسیر است.
۴- کم‌تحرکی یا ایستادن طولانی‌مدت
سبک زندگی در بارداری هم نقش مهمی دارد. نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت، خون‌رسانی به اندام‌های تحتانی را مختل کرده و احتمال بروز بواسیر را افزایش می‌دهد.
زایمان طبیعی و بواسیر: چالش یا مانع؟
زایمان طبیعی، اگرچه یک فرآیند طبیعی و نرمال محسوب می‌شود، اما در شرایط خاص مانند وجود بواسیر، می‌تواند با چالش‌هایی همراه باشد. با این حال، بواسیر به‌تنهایی مانعی قطعی برای زایمان طبیعی نیست، مگر در موارد شدید.
1- زور زدن حین زایمان
در زایمان طبیعی، انقباضات رحمی و زور زدن مادر، فشار زیادی به ناحیه مقعد وارد می‌کند. اگر مادر پیش‌تر دچار بواسیر بوده باشد، این فشار ممکن است باعث بدتر شدن یا حتی خون‌ریزی بواسیر شود.
2- شدت بواسیر چقدر اهمیت دارد؟
میزان تاثیر بواسیر بر تصمیم‌گیری درباره نوع زایمان، به شدت آن بستگی دارد:
- بواسیر خفیف تا متوسط معمولا مشکلی ایجاد نمی‌کند و با مراقبت قابل کنترل است.
- بواسیر پیشرفته یا ترومبوزه ممکن است پزشک را به سمت توصیه به سزارین سوق دهد، به‌خصوص اگر خطر خون‌ریزی زیاد یا پارگی وجود داشته باشد.
نظر متخصصان: چه می‌گویند؟
پزشکان زنان و متخصصان جراحی عمومی، تجربه‌ی زیادی در مواجهه با بواسیر در دوران بارداری دارند. اما درباره زایمان طبیعی با وجود این مشکل، اتفاق نظر کامل وجود ندارد؛ چرا که شرایط هر مادر متفاوت است.
۱- بواسیر همیشه به معنای سزارین نیست
متخصصان تاکید می‌کنند که داشتن بواسیر به‌تنهایی دلیل قانع‌کننده‌ای برای انجام سزارین نیست. در واقع، در بسیاری از زنان باردار با بواسیر خفیف تا متوسط، زایمان طبیعی قابل انجام و ایمن است.
۲- نقش شدت علائم و نوع بواسیر
اگر بواسیر دچار ترومبوز شده باشد (یعنی در آن لخته خون شکل گرفته باشد) یا اگر زائده‌های بواسیر بیرون‌زده و دردناک باشند، احتمالا پزشک پیشنهاد می‌دهد که سزارین را به‌عنوان گزینه‌ای کم‌خطرتر در نظر بگیرید. اما این موضوع تنها در بواسیرهای شدید یا همراه با عفونت صادق است.
۳- اهمیت مدیریت پیشگیرانه
پزشکان بر اهمیت کنترل و درمان بواسیر پیش از رسیدن به هفته‌های پایانی بارداری تاکید دارند. به عبارتی، هرچه مادر زودتر وضعیت را تحت کنترل بگیرد، احتمال زایمان طبیعی موفق بیشتر می‌شود.
نکته مهم: در همه موارد، تصمیم نهایی باید تحت نظر پزشک متخصص و با در نظر گرفتن شرایط جسمی، شدت بواسیر، و ترجیح مادر گرفته شود.
اقدامات قبل از زایمان: آماده‌سازی برای یک تجربه کم‌دردسر
یکی از کلیدهای موفقیت در زایمان طبیعی با وجود بواسیر، آماده‌سازی بدن در هفته‌های منتهی به زایمان است. رعایت چند نکته مهم می‌تواند کمک کند تا بواسیر در طول زایمان به مشکل حادی تبدیل نشود.
۱- مدیریت یبوست، اولویت اول!
یبوست دشمن اصلی بواسیر است. برای جلوگیری از آن:
- آب زیاد بنوشید (حداقل ۸ لیوان در روز)؛
- مصرف فیبر را بالا ببرید (میوه، سبزی، نان سبوس‌دار)؛
- فعالیت بدنی سبک مثل پیاده‌روی روزانه را فراموش نکنید.
۲- درمان‌های موضعی بی‌خطر در بارداری
بسیاری از پزشکان استفاده از پمادهای مخصوص یا شیاف‌های ضد التهاب را در صورت تجویز، بی‌خطر می‌دانند. این درمان‌ها می‌توانند التهاب را کاهش داده و درد را کم کنند.
۳- اصلاح نحوه نشستن و ایستادن
اجتناب از نشستن طولانی‌مدت، استفاده از بالشت‌های حلقه‌ای و حفظ وضعیت مناسب بدن در هنگام ایستادن می‌تواند فشار وارد بر ناحیه مقعد را کاهش دهد.
۴- هماهنگی با ماما و تیم درمان
قبل از زایمان، با ماما یا پزشک خود درباره وضعیت بواسیر صحبت کنید. در برخی موارد، تغییر موقعیت‌های زایمانی یا مصرف داروهای بی‌حسی موضعی حین زایمان می‌تواند تجربه‌ای راحت‌تر برای مادر رقم بزند.
زایمان انجام شد؛ حالا با بواسیر چه کنیم؟
اگر بواسیر تا پیش از زایمان تحت کنترل بوده اما حالا دوباره عود کرده یا بدتر شده، نگران نباشید. این اتفاق رایج است و معمولا قابل کنترل با چند اقدام ساده و اصولی.
۱- استراحت، اما هوشمندانه
در روزهای اول بعد از زایمان، بدنتان به استراحت نیاز دارد، اما نشستن طولانی‌مدت یا در وضعیت‌های نامناسب می‌تواند بواسیر را تشدید کند. استفاده از بالشت‌های مخصوص یا نشستن در وان آب گرم به کاهش التهاب کمک زیادی می‌کند.
۲- مراقبت از تغذیه
پس از زایمان، همچنان باید به رژیم غذایی پرفیبر ادامه دهید. میوه‌ها، سبزی‌ها، غلات کامل و مصرف فراوان آب، از یبوست پیشگیری کرده و مانع تحریک بواسیر می‌شوند.
۳- داروهای مجاز در دوران شیردهی
در صورت نیاز، پزشک ممکن است پمادهای موضعی، شیاف یا داروهای خوراکی سازگار با دوران شیردهی تجویز کند. خودسرانه دارویی مصرف نکنید.
۴- توجه به نشانه‌های هشدار
اگر با علائمی مانند خون‌ریزی شدید، تب یا درد غیرقابل‌تحمل روبه‌رو شدید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. گاهی نیاز به درمان‌های تخصصی مانند باندینگ یا جراحی وجود دارد.
چه زمانی سزارین گزینه بهتری است؟
با اینکه زایمان طبیعی برای اغلب زنان دارای بواسیر گزینه‌ای قابل‌قبول و ایمن است، اما در برخی شرایط خاص، ممکن است سزارین انتخاب بهتری باشد.
۱- بواسیر ترومبوزه یا پیشرفته
در مواردی که بواسیر بسیار بزرگ یا دردناک است، یا خون‌ریزی و ترومبوز (لخته شدن خون در بواسیر) وجود دارد، پزشک ممکن است سزارین را برای جلوگیری از تشدید مشکل توصیه کند.
۲- تجربه‌های ناموفق قبلی
اگر در زایمان قبلی، بواسیر به شدت آسیب دیده یا پارگی شدید ایجاد شده باشد، احتمال دارد در بارداری بعدی، سزارین گزینه‌ای ایمن‌تر تلقی شود.
۳- وجود مشکلات همراه
گاهی بواسیر تنها بخشی از مشکلات مادر است. اگر مادر هم‌زمان با بواسیر دچار شرایطی مانند پره‌اکلامپسی، دیابت کنترل‌نشده یا ناهنجاری‌های لگنی باشد، احتمال تجویز سزارین بیشتر می‌شود. تصمیم برای سزارین باید همیشه بر اساس مشورت دقیق با متخصص زنان و با در نظر گرفتن تمامی جوانب پزشکی و ترجیح شخصی مادر گرفته شود.
سخن آخر
بواسیر در دوران بارداری اگرچه ناراحت‌کننده است، اما پایان دنیا نیست. در اغلب موارد، با مراقبت مناسب و مشورت با پزشک، زایمان طبیعی کاملا امکان‌پذیر و ایمن خواهد بود. مهم‌ترین نکته، آگاهی از وضعیت بدن، پیگیری به‌موقع و انتخاب درست تحت نظر پزشک است. چه زایمان طبیعی در پیش داشته باشید و چه تصمیم به سزارین بگیرید، باید بدانید که سلامت شما و نوزادتان در اولویت است و هر تصمیمی که با آگاهی گرفته شود، تصمیمی درست است.
منابع
Hemorrhoids in pregnancy – PMC
Can pregnant women with hemorrhoids give birth normally?
Anal fissure and thrombosed external hemorrhoids before and after delivery
